Het zal in de vijfde klas zijn geweest. Taalles. Een klassikale invuloefening met 10 woorden die op de juiste plek in de voorgedrukte zinnen hoorden. Zo’n oefening die ik al vijf keer af had voordat we plenair op de helft waren. Waarvoor ik, met een beetje pech, ook nog op mijn donder kreeg, omdat opletten waar we waren gebleven blijkbaar belangrijker was dan het individuele leerproces. Zo’n les dus. Ik deed mijn uiterste best om me te concentreren. Om de verveling tegen te gaan stak ik telkens mijn vinger op. Een beurt krijgen vormde afleiding.
Zo half geconcentreerd was ik totaal niet bedacht op wat er een moment later gebeurde.
Hoe de zin luidde weet ik niet meer, wel de strekking: ouders gaven hun kind ergens toestemming voor. Wie weet welk woord in deze zin hoort? Ja ik! Ik kreeg de beurt. Ergens voelde ik al dat er iets mis ging, en ik hoorde mezelf antwoorden: “het jawoord”.
Achteraf denk ik dat ik het zelf als eerste doorhad. Het gevoel was er al. Maar toen de meester (voor mijn gevoel) smalend zei dat dat aan bruiloften is voorbehouden en de lachers op zijn hand kreeg maakte een paniekerige schaamte zich van mij meester. Ik zou er alles voor gegeven hebben om letterlijk door de grond te kunnen zakken.
Een andere vorm van (plaatsvervangende) schaamte: op mijn verjaardagsfeestje kreeg ik van een klasgenootje een puzzel cadeau. In een oogopslag had ik gezien dat die puzzel veel te makkelijk voor me was. Direct ging er een golf van misselijkheid door me heen: ik vond het zo erg dat die ander er niet in geslaagd was een passend cadeau te vinden en tegelijkertijd werd ik onpasselijk van mezelf omdat ik niet in staat was om enthousiast te reageren, hoe graag ik ook wilde. Hoe ondankbaar zouden ze me wel niet vinden!?
Bij een volgend feestje zette ik zelfs op de uitnodiging dat ik geen cadeautjes hoefde.
Echt geen nobel gebaar van een tevreden kind. Pure vermijding (of een poging daartoe).
Talloze momenten van schaamte kan ik opsommen. Een vlek op mijn kleren als grootste ramp uit de geschiedenis. Ergens op een buitenlands toilet de deur niet meer open krijgen en niet durven roepen. Geheel per ongeluk tegen de moeder van een vriendinnetje, uitgerekend uiterst keurig en conventioneel, er uit flappen: “ach mens” en me daar zo voor schamen dat ik niet eens excuses aan durfde te bieden. Of simpelweg iets verkeerd begrijpen of een verkeerd ‘jawoord’ geven…
Schaamte kennen we allemaal wel. Iedereen schaamt zich wel eens in bepaalde situaties, voor specifieke gedragingen of voor uiterlijkheden. Maar als schaamte te herleiden is of leidt tot schaamte om wie je bent dan kan dat heftige gevolgen hebben. Bijvoorbeeld situaties gaan vermijden en ook mensen gaan vermijden. Het risico van de neerwaartse spiraal is groot: door de vermijding word je bevestigd in je emotie. Je legt ongevraagd verantwoording af of trekt je zelfs helemaal terug en gaat bijvoorbeeld letterlijk de straat niet meer op. Het sorry-dat-ik-besta-syndroom.
Wat is schaamte eigenlijk? Op Wikipedia kunnen we lezen:
Schaamte is een onaangename psychosociale emotie ten aanzien van het afwijken van de eigen normen (aantasting van eergevoel of trots), en/of de normen van anderen (in verband met de angst om misprezen of niet meer geaccepteerd te worden). Schaamte is daarmee een sterk cultureel bepaald fenomeen.
Schaamte kan ook destructief gedrag veroorzaken. Bijvoorbeeld pogingen doen om een schaamtegevoel bij de ander op te wekken door de ander te wijzen op tekortkomingen is een manier om je eigen schaamte te verbergen.
Schaamte is een emotie waarmee je wilt voorkomen dat je afgewezen wordt. Een afweermechanisme om de pijn van de afwijzing te voorkomen. Want als het niet binnenkomt is er niks aan de hand toch? Was het maar waar.
Schaamte is in wezen een vorm van zelfafwijzing. Je accepteert jezelf niet volledig, je houdt niet onvoorwaardelijk van jezelf, je durft niet helemaal jezelf te zijn.. Deze signalen zend je (onbewust) uit en deze signalen pikt de ander (onbewust) op.
Als je jezelf niet 100% accepteert hoe kun je dan verwachten dat een ander dat wel doet? Als je twijfel uitstraalt zal de ander aan je twijfelen.
Net als ieder ander heb je de menselijke behoefte aan erkenning en waardering, maar je laat jezelf niet zien. Hoe kun je van een ander erkenning en waardering verwachten als je het jezelf niet geeft?
Er zijn terechte en onterechte schaamtegevoelens. Als je er een keer iets knulligs uitflapt dan is het wel handig als je dat uit de wereld kunt helpen door het direct te benoemen en je excuses aan te bieden. ‘Oeps, sorry, dat had ik zo niet moeten zeggen’. Daarmee klaar je de lucht en hoef je er zelf niet mee rond te blijven lopen.
Je hoeft je echter nooit te schamen voor je uiterlijk je afkomst of voor wie je bent. Of voor wat een ander je aandoet. Gevoelig thema, ik weet het, maar je schamen voor de blauwe plekken omdat iemand je slaat is niet zoals het bedoeld is. Schaamte omdat een ander je kleineert of treitert is niet zoals het bedoeld is. Je mond maar niet open doen als iemand je onterecht wijst op tekortkomingen is niet zoals het bedoeld is. Je schamen dat je iets niet wilt doen omdat je er diep ongelukkig van wordt is niet zoals het bedoeld is. Je schamen om te zeggen dat het niet zo goed met je gaat is niet zoals het bedoeld is.
Het gedrag van de ander accepteren of goedpraten is in wezen niets anders dan de ander bevestigen. En dus een vorm van zelfafwijzing.
Tips
Wat kun je doen om deze spiraal te doorbreken? Deze tips helpen je.
Laat je kwetsbaarheid zien. Straal de boodschap uit: jij mag mij helemaal zien zoals ik ben (want ik ben helemaal zoals ik bedoeld ben te zijn.) In je kwetsbaarheid toont zich je kracht.
Ontwikkel zelfcompassie: Laat je oordelen los, vergeef jezelf voor wat je over jezelf bent gaan geloven. Die overlevingsstrategie heeft goed voor je gewerkt, maar is nu niet meer effectief. Laat los wat je niet (meer) kunt veranderen. Als je blundert, stel jezelf dan de vraag wat het ergste is dat er kan gebeuren. Kijk ernaar vanuit een ander perspectief en misschien kun je er zelfs wel om (glim)lachen. Waar ik als leerling in de vijfde klas zeker wist dat de meester mij voor gek wilde zetten kan ik nu als volwassene zien dat hij het mogelijk alleen maar aandoenlijk vond.
Een ritueel kan hierbij heel krachtig werken. Als je schaamte als een last met je meedraagt kan het volgende ritueel heel effectief zijn: Zoek een kei of een steen die voor jou de zwaarte weergeeft en til deze op. Maak contact met de last en ervaar deze. Toon je dankbaarheid voor alles wat dit jou gebracht heeft en voor hoe dit jou geholpen heeft. Spreek dan uit dat je deze last nu niet meer nodig hebt. Ontdoe je dan met aandacht en op een manier die past van die last (de steen).
Neem complimenten in ontvangst. Herken je de neiging om een compliment direct te pareren? Je collega geeft je een compliment om je leuke nieuwe outfit en jouw reactie is: “was in de uitverkoop hoor”. Hiermee ga je voorbij aan jouw talent om voor weinig geld leuke items te scoren. Misschien ben je wel heel erg goed in combineren.
Neem een denkbeeldig doosje met je mee en stop alle complimenten die je krijgt daar in. Kijk regelmatig in dit doosje en laat alle complimenten binnenkomen.
Maak eens een lijst: waar ben je trots op? Okee, ik weet dat nu bijna elke ouder roept: “ja maar, ik ben trots op mijn kinderen, maar dat is toch elke ouder?!” Sta dan eens stil bij jouw aandeel. Jouw kinderen zijn mede door jouw opvoeding geworden tot de wezens waar jij trots op bent. Wat heb jij ze specifiek meegegeven?
En waar ben je nog meer trots op? Denk er niet over na. Schrijf intuïtief. Daag jezelf uit.
Vraag mensen die dichtbij je staan: wat vinden zij leuk aan jou/ welk verschil maak jij voor hen? Laat hen eens een lijstje maken van jouw 10 mooiste eigenschappen. En ontvang deze! Stop ze in het doosje…
Met welke eigenschappen van jezelf ben je blij?
Ik gun je dat deze tips je helpen om helemaal okee te zijn met wie je bent.
Mocht je daar ondersteuning bij nodig hebben; schaam je niet om een afspraak te maken voor een gratis sessie. Het is mijn missie om jouw eigenheid te laten stralen. Ik help je graag.
0 Reacties