Het algoritme in je hoofd

Heb je ooit het gevoel gehad dat je gedachten gelezen worden? Bijvoorbeeld wanneer je naar iets zoekt en ineens overal advertenties over dat onderwerp ziet verschijnen?

Ja hoor, daar is weer een advertentie voor een winterjas. Daar heb ik inderdaad naar gegoogeld. Ook kijk ik niet op van voorgestelde groepen of berichten over diverse onderwerpen als ik door mijn sociale media scrol. Jij vast ook niet. We weten allemaal hoe het werkt; er zitten vernuftige algoritmen achter. Met de bedoeling ons te beïnvloeden. Waar je ook online je aandacht op richt en met welke intentie dan ook, het wordt direct geregistreerd: Ah, dus daar heb jij belangstelling voor! Dan zullen we jou daar eens meer van laten zien.

We kijken er niet van op dat we worden overspoeld met koek- en taartrecepten als we net het lekkerste recept hebben gegoogeld voor tarte tatin. Ook weten we dat google maps kan denken dat je een hapje hebt gegeten bij dat Italiaanse restaurant waar je alleen even het menu hebt bekeken en vinden we het niet raar dat er vervolgens allerlei culinaire advertenties verschijnen op de socials. Ik moet zeggen dat ik me laatste toch wel even achter mijn oren moest krabben toen ik van iemand een plantje had gekregen en diezelfde avond een verzorgingsadvies op mijn tijdlijn kreeg voor precies dat plantje! Het voelde even alsof mijn gedachten gelezen werden.

Creepy, maar overwegend denken we die algoritmen door te hebben. We leven vaak zelfs in de veronderstelling dat wij ons er niet door laten beïnvloeden. Maar dat gebeurt toch.

Voor je nu denkt dat ik een soort it-expert ben geworden; verre van dat. Het is een bruggetje naar het onderwerp van dit artikel: het algoritme in je hoofd. Want ook daar gebeurt het. Je (her)kent vast wel een voorbeeld uit je eigen leven waar geen it-techniek aan te pas kwam. Bijvoorbeeld toen jijzelf of je kind een beugel kreeg er opeens zoveel mensen een beugel (b)leken te hebben. Of, om nog maar eens een klassieker van de plank te halen: heb je net een nieuwe  blauwe auto, (b)lijken er opeens zoveel meer blauwe auto’s in het straatbeeld te verschijnen dan je ooit had gedacht. Als iets je bezighoudt, zie je het opeens overal om je heen.

Selectieve waarneming

Je brein is continu bezig met het zoeken naar bevestiging van wat het herkent. Terwijl jij denkt dat je objectief waarneemt, kiest jouw brein selectief wat het wil zien. Dat heet selectieve waarneming. Van alles wat er in ons leven met onze zintuigen waar te nemen valt dringt maar een klein gedeelte door tot ons bewustzijn. Dat is maar goed ook. Stel je voor dat alles ongefilterd bij je binnen zou komen; je zou binnen de kortste keren totaal overprikkeld zijn. Om te kunnen functioneren en zinvolle ervaringen op te doen is het noodzakelijk om afleidingen te filteren. Selectief waarnemen helpt je dus om focus te houden.

Iedereen een andere werkelijkheid

Wát je waarneemt is anders dan wat je collega, je partner, je kind of wie dan ook waarneemt. Je neemt namelijk waar wat je verwacht of wil waarnemen. Informatie die in strijd is met jouw waarden of denkbeelden vergeet je sneller of merk je zelfs helemaal niet op. Dingen die je een ongemakkelijk gevoel geven filtert jouw brein eruit. Al probeer je nog zo objectief te zijn in je waarneming, jouw waarneming is altijd subjectief. Ons brein creëert onze eigen werkelijkheid en die is anders dan de werkelijkheid van een ander. Jouw aandacht is ergens anders op gericht dan de aandacht van een ander. Of zelfs: jouw aandacht wordt anders gestuurd dan de aandacht van een ander. Want je kunt je hier maar ten dele van bewust zijn. Het algoritme in je hoofd dus.

Bevestiging

Simpel gezegd is je brein dus op zoek naar wat het (her)kent en naar wat in jouw straatje past. Ik noemde het al even: dat wat jou een ongemakkelijk gevoel geeft neem je eerder vervormd of helemaal niet waar. Uiteindelijk zijn we allemaal op zoek naar bevestiging dat we het goed zien of dat we goed bezig zijn.

Ik weet niet hoe het met jou zit, maar toen ik afgelopen seizoen eenmaal wat flarden van B&B Vol Liefde had gezien bleef ik toch kijken. Ondanks de talloze argumenten die op te voeren waren om het programma niet te kijken. Tenminste, in míjn werkelijkheid… Uit de analyse die ik daar voor mezelf op los heb gelaten komt naar voren dat ik graag wilde zien of het zo zou uitpakken als ik dacht dat het zou uitpakken. Bevestiging dat ik het goed zag dus.

Als ik een lastige casus inbreng in een intervisie ben ik ook het meest gevoelig voor de reacties van mijn intervisiegenoten waarop ik innerlijk kan zeggen: ja dat heb ik al bedacht of gedaan. Reacties die schuren voelen ongemakkelijk en ik moet dan de neiging onderdrukken om deze te ontkennen of ontkrachten. Ook ik ben een mens en op zoek naar de bevestiging dat ik goed bezig ben. Maar alleen als ik het aanga en mezelf als het ware stretch dan ontstaat er ruimte om te leren.

Terug naar de kindertijd

Onze behoefte aan bevestiging en erkenning gaat terug naar onze kindertijd. In ons volwassen leven gaan we als vanzelf mee in onze collectieve behoefte door anderen te bevestigen. Denk alleen maar aan de likes op social media. Maar ook de behoefte aan waardering of goede beoordelingen in werksituaties. Gezien en erkend willen worden hoort echter bij het kindbewustzijn. Kinderen zijn nog aan het ontdekken en moeten daarbij het gevoel krijgen dat ze goed zijn zoals ze zijn. Gezien en erkend worden is essentieel om op te groeien tot een emotioneel evenwichtige volwassene die de ander niet meer nodig heeft om zich erkend te voelen.

Bij de meesten van ons gaat dat opgroeien tot emotioneel evenwichtige volwassene niet helemaal vlekkeloos. Kinderen bijvoorbeeld weliswaar veel complimenten krijgen van ouders, maar nog niet gezien worden voor wie ze werkelijk zijn. Ze ontwikkelen dan de neiging om datgene te doen waar ze complimenten voor krijgen. Onbewust verwarren ze complimenten met erkenning. En blijven ze in hun volwassen leven gevoelig voor, of zelfs op zoek naar, complimenten. Je kunt je voorstellen welke invloed dit heeft op jouw innerlijke algoritme.

De mogelijkheid om te groeien

Door je bewust te worden van je eigen algoritme en van de mechanismen die eraan ten grondslag liggen, kun je niet alleen persoonlijke groei stimuleren, maar ook meer ruimte creëren voor nieuwe inzichten en betere relaties. Dat start met een aantal dingen loslaten:

• Het idee dat er één werkelijkheid is: jouw werkelijkheid is een andere dan die van een ander. Stel je open voor andere invalshoeken en zienswijzen, in het besef dat je daar de ruimte vindt om te leren en te groeien.
• De illusie dat je de controle hebt of kunt hebben over je waarneming en dus over je denken.
• De gedachte dat bevestiging van buitenaf helpend is.

Dan kun je verder met je zelfonderzoek, bijvoorbeeld met behulp van de volgende reflectievragen:

• Kun je een recente situatie herinneren waarin je iemand verkeerd beoordeelde op basis van je eigen overtuigingen? Wat maakte dat je dit zo zag?
• In welke situatie herken je nog meer selectieve waarneming?
• Wanneer is jouw selectieve waarneming helpend en wanneer niet?
• Wanneer voelde je voor het laatst de drang om bevestigd te worden door iemand anders? Wat deed dit met je? Wat doen complimenten met jou? Hoe is dat te herleiden tot ervaringen in je jeugd?
• Hoe ga jij zelf om met complimenten en bevestiging naar anderen?

Wil je leren hoe je jouw mentale algoritme kunt herschrijven voor meer rust en zelfinzicht? Ik help je graag op weg. Plan nu een gratis inzichtsessie en ontdek hoe je je waarneming kunt veranderen.