Trek jij jezelf wel eens in twijfel? Daarmee bedoel ik niet of je wel eens aan jezelf twijfelt. Daarop kan ik het antwoord wel invullen. Het jezelf in twijfel trekken zoals ik het hier bedoel gaat eerder over het twijfelen aan jezelf in twijfel trekken. Ik twijfelde even of ik de term in twijfel trekken hier zou hanteren. Dat is namelijk ook niet de meest passende term om mijn punt te maken. Maar ik heb wel je aandacht, toch? Ik kom straks terug op een meer passende formulering. Ik blijf even bij jezelf in twijfel trekken.
Om iets preciezer te zijn: jouw gedachten in twijfel trekken. Kloppen jouw gedachten wel? Welk bewijs heb je bijvoorbeeld dat:
- de ander jou zwak / flauw / incapabel / een mietje / irritant vindt als jij een feestje afzegt / een opdracht teruggeeft / zegt hoe jij je voelt?
- jij niet goed genoeg bent?
- het niet mogelijk is om te doen wat je écht wilt?
- jouw aanhoudende klachten een medische oorzaak hebben?
- het jou niet lukt om je aan je voornemens te houden?
Vastdenken
Trek je gedachten in twijfel. Vooral als het ergens schuurt. Weet dan dat het jouw gedachten zijn dat vervelende gevoel veroorzaken. Einstein zei het al: je kunt een probleem niet oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaakt. Bertold Gunster* noemt dat vastdenken: een manier van denken, waarbij onze eigen `oplossing` van een probleem het probleem alleen maar groter maakt. Doordat je met een kokervisie naar de situatie kijkt ben je er al snel van overtuigd dat je alle mogelijkheden de revue hebt laten passeren. Zo graaf je jezelf steeds dieper in. En laat nu juist die neiging diep in de mens geworteld zijn.
Als AI en Google het antwoord niet hebben
We willen graag antwoorden geven en oplossingen aandragen. We doen dat op basis van wat we al (zeker) weten. In het dagelijks leven is het ook gewoon fijn en handig om te weten hoe je een cake bakt, hoe je jouw tv weer aan de praat krijgt, of welke strategie het meest effectief is. Vragen waarop AI of Google je het antwoord ook kan geven. Op diepere levensvragen blijven AI en Google hangen bij suggesties die al een oplossing in zich dragen. Wij mensen reageren vaak op dezelfde manier.
Vermomde vragen
Daarvan zag ik bijvoorbeeld een sterk staaltje in een intervisiegroep die ik begeleidde. De inbrenger, een leidinggevende, had een kwestie met een medewerker als casus ingebracht en wilde graag onderzoeken hoe deze situatie vlot te trekken. Het rondje ‘verhelderende vragen stellen’ mondde uit in een vragenvuur met vragen als: ‘heb je dit al gedaan?’ en ‘heb je daar al aan gedacht?’ Wat voel jij bij deze vragen als je je verplaatst in de inbrenger? Hoe helpend is dit?
Suggesties vermomd als vraag. Antwoorden en oplossingen die de inbrenger voor zichzelf ook al was nagegaan.
Welke vragen zouden effectiever geweest zijn in deze intervisie? Okee, ik help je op weg. Waar schuurt het voor jou in deze kwestie? Wat is jouw dilemma hierin?
Ontregeling als weg naar mogelijkheden
Sta open voor de vraag of het ook anders zou kunnen zijn. Pas als je twijfelt aan wat je dacht kun je namelijk open staan voor andere inzichten. Zolang je vast zit in je eigen gedachten sta je niet open voor andere inzichten. Zoals Ariane van Heijningen** aangeeft: pas als je ontregeld bent kun je opnieuw kijken en met open blik nieuwe mogelijkheden verkennen. Als je anders denkt zie je nieuwe perspectieven en kun je andere dingen doen en voelen.
Gaat het om voor jou wezenlijke zaken waar je écht mee aan de slag wilt? Stel jezelf dan andere vragen. Jezelf ja, want de vraag aan een ander stellen in termen als ‘wat denk jij ervan?’ geeft antwoorden van de ander. De antwoorden die jij zoekt vind je alleen in jezelf.
Als je het denkend had kunnen oplossen
Zolang je zeker bent van wat je denkt gaat er dus niks veranderen. Je eigen gedachten in twijfel trekken is zeker niet altijd leuk. En dus niet gemakkelijk. Maar wel de moeite waard in situaties waar je er denkend niet uitkomt. Want (daar is deze uitspraak weer) als je het denkend had kunnen oplossen had je dat al lang gedaan. Hoe meer vraagtekens je zet bij jouw gedachten en overtuigingen, des te meer ruimte is er om neutraal waar te nemen en des te scherper wordt je waarneming.
Zoete aardappel is vies
Dat doet me denken aan de tijd dat mijn kinderen nog klein waren en bij de aanblik van het eten op hun bord uitriepen: Zoete aardappel is vies. Je kent het misschien wel. In onze pogingen het blikveld van ons nageslacht te verruimen dachten we goed bezig te zijn door hen erop te attenderen dat eten niet vies IS, maar dat het wel zo kan zijn dat jij het niet lekker vindt. Missie niet echt geslaagd, want ook dat leidt tot een overtuiging die uit zichzelf weinig aanleiding biedt om andere perspectieven te onderzoeken. Tenzij misschien, die gedachte bij 95% van de maaltijden opspeelt en het een ongewenst effect heeft op je sociale leven; wellicht voel je dan een urgentie om je overtuiging aan een onderzoek te onderwerpen. Stel je eens voor dat je nu nog zou vasthouden aan alle overtuigingen die je ooit had…
Wil je het antwoord horen?
En als je dan je gedachten aan een onderzoek gaat onderwerpen, jezelf vragen gaat stellen, sta je dan open voor alle antwoorden? De bereidheid om elk antwoord te horen, zoals Ariane van Heijningen dat noemt. Kun je het verduren als er niet direct een antwoord komt in de vorm van een oplossing of een stappenplan? Zoals ik op mijn website ook aangeef is er op grote levensvragen geen pasklaar of eenduidig antwoord. Je zult het niet-weten moeten leren verdragen om nieuwe perspectieven te ontdekken. En daartoe dus bereid moeten zijn. Dat kan spannend zijn, maar juist daar ligt de sleutel naar nieuwe inzichten.
Dat is niet zo gemakkelijk, zo bleek laatst weer eens toen een klant zei: ja maar, jij weet dat toch, jij hebt er toch voor geleerd hoe ik me weer gelukkig kan gaan voelen! Waarmee ze mij tot expert in haar levensgeluk bekroonde. En de verantwoordelijkheid bij mij legde. Het niet-weten kon ze (nog) niet verdragen.
In twijfel trekken versus niet-weten
Is het je opgevallen dat ik op de term niet-weten ben overgegaan? Hiermee kom ik bij het inlossen van de belofte om een meer passende term te introduceren dan de term in twijfel trekken. Het laatste dat ik met dit artikel beoog is dat je gaat twijfelen. Maar ik kan je wel het niet-weten aanbevelen. Niet-weten betekent eigenlijk dat je stopt met automatisch op je overtuigingen te vertrouwen en jezelf toestaat open te staan voor nieuwe mogelijkheden. Niet weten is nodig om anders te kunnen gaan denken. Je komt in het niet -weten als je loslaat wat je dacht zeker te weten. Dat kan spannend voelen, maar als je het onderscheidt van twijfelen zul je merken dat je er van een afstandje naar kunt kijken. Niet-weten is neutraal.
- Niet-weten onderzoekt zonder iets te willen of verwachten, twijfel hoopt op een afloop.
- Bij niet-weten kies je bewust voor het verlaten van je zekerheid, terwijl twijfelen gaat over het zoeken naar zekerheid.
- Niet-weten onderzoekt en ervaart in alle rust, twijfel beweegt en zoekt onrustig.
- Niet-weten relateert aan vertrouwen, twijfel aan angst.
- Niet-weten is geduldig en oké met zichzelf, terwijl twijfel zichzelf weg wil hebben en een snel antwoord wil.
- Niet-weten is verbonden met zichzelf, twijfelt zoekt het buiten zichzelf.
Als twijfelen een term is die regelmatig in jouw vocabulaire voorkomt, kijk je er nu misschien anders naar. Die bijvoorbeeld eens de volgende oefening: Sta eens stil bij een recente situatie die je frustratie opleverde. Welke gedachten kwamen direct in je op? Noteer ze en stel jezelf de vraag: wat als ik het anders zou zien?
Vragen en dilemma’s zullen er altijd zijn in het leven. Als het ergens knelt, onderzoek dan jouw gedachten. Nu ga ik het toch weer zeggen: trek ze eens in twijfel. Niet om je onderuit te halen, juist om jezelf serieus te nemen. Gun jezelf de kans om los te breken uit oude patronen. Begin met het onderzoeken van je gedachten en sta open voor wat je misschien niet meteen weet.
Wil je samen op ontdekkingsreis gaan? Je krijgt van mij geen oplossingen of stappenplan. Ik stel je graag de vragen die je verder helpen in je onderzoek naar je eigen ‘antwoorden’.
Boek hier direct je afspraak voor een kennismaking.
*In deze video legt Bertold Gunster het zelf uit
**Ik heb me voor dit artikel onder andere laten inspireren door de methode en het gelijknamige boek ‘Goedbedoeld moeilijk maken’ van Ariane van Heijningen (uitgeverij Boom)
0 Reacties