Het telefoontje van de GGD; de testuitslag was positief. Dat kwam binnen. Ze werd enorm beroerd en moest overgeven. Terwijl de klachten op zich al minder waren dan enkele dagen eerder.
Ongeveer het eerste wat ze zei (toen ze daar weer toe in staat was): ‘wat nou als ik mensen heb besmet? Het is mijn schuld als mijn vrienden nu ook corona krijgen’.
In no time had ze last van een hevig schuldgevoel.
Dit speelt enkele maanden geleden en is het verhaal van mijn dochter. In plaats van dat haar eerste aandacht uit ging naar wat deze uitslag voor haarzelf betekende richtte ze haar aandacht op wat het voor een ander zou kunnen betekenen. Terwijl ze zelf helemaal niet bezig was met de vraag wie haar besmet zou kunnen hebben, laat staan dat ze met een beschuldigende vinger die kant op wees.
Waar voel jij je zoal schuldig over?
Schuldgevoel kennen we allemaal. In meer of mindere mate. De meeste mensen voelen zich elke dag wel ergens schuldig over. Gemiddeld genomen schijnen we ons in uren ongeveer een werkdag per week schuldig te voelen. Over van alles en nog wat. Bijvoorbeeld:
- niet attent geweest zijn naar een ander
- je niet aan een dieet houden
- de hele dag in je joggingbroek lopen
- een mooie nieuwe vloer laten leggen terwijl jouw lieve buren zich dat niet kunnen veroorloven
- je partner vragen om boodschappen te doen (want die heeft het toch zeker veel drukker dan jij!)
En een paar pre-lockdownvoorbeelden:
- je kinderen bij de oppas brengen om zelf te gaan feesten
- na een tijd rondneuzen zonder iets te kopen die winkel uitwandelen
- met kerst op vakantie gaan in plaats van aan te schuiven aan het traditionele diner met de hele familie
Herkenbaar?
Schuldgevoel nader bekeken
Wat is dat schuldgevoel eigenlijk? Waar komt het vandaan? En hoe deal je ermee?
Schuldgevoel ontstaat vooral bij het toegeven aan een verlangen en bij het verwaarlozen van contacten.
De letterlijke betekenis volgens Van Dale van schuldgevoel is ‘het besef schuld te hebben’. Wikipedia meldt over schuldgevoel: een gemoedstoestand waarbij het geweten een mens plaagt met een onaangenaam gevoel over een bepaalde gedane of juist niet gedane actie. Het wordt vaak gevolgd door gevoelens van berouw of spijt. Schuldgevoel is een gemoedstoestand die men zichzelf oplegt.
Schuldgevoel of geweten
Het besef schuld te hebben, de letterlijke betekenis van schuldgevoel, staat voor mij gelijk aan je geweten. Als je iemand iets hebt aangedaan dan is het terecht om je schuldig te voelen. Je geweten spreekt. Dat is positief, want het geeft richting aan wat je kunt doen. Bijvoorbeeld je excuses aanbieden. Daarmee neem je juist weer wel je verantwoordelijkheid. En het helpt je ook om je mede verantwoordelijk te voelen voor het grotere geheel en daar je gedrag op af te stemmen.
Had mijn dochter deelgenomen aan een lockdownparty en daar 10 anderen besmet dan was haar schuldgevoel terecht geweest.
Ben je ook echt schuldig?
Heel vaak voelen we ons schuldig over iets waar we helemaal geen schuld aan hebben. Dan is het die gemoedstoestand die we onszelf opleggen. Het is een misplaatst schuldgevoel over iets waar je niet verantwoordelijk bent (maar je dus wel verantwoordelijk voor voelt).
Ander voorbeeld. Een moeder is drager van een gen dat een ziekte kan veroorzaken. Ze ontdekt dat het erfelijk is en dat haar kinderen ook een verhoogde kans hebben op die nare ziekte. Ze voelt zich schuldig. Terwijl ze er niets aan kan doen.
Als haar schuldgevoel spreekt geeft ze eigenlijk de boodschap af; ik heb een tekortkoming en ben dus niet oké zoals ik ben. Dat straalt ze uit. Het onderbewuste van haar kinderen pakt die boodschap op: er is iets mis met mij, ik ben niet oké. Zo zadelt moeder haar kinderen onbewust en onbedoeld op met deze gemoedstoestand.
Deze moeder neemt juist wel haar verantwoordelijkheid als ze haar kinderen op de hoogte brengt van de feiten en hen ondersteunt in het omgaan met de verhoogde kans op die ziekte, zodat ze hun eigen verantwoordelijkheid kunnen nemen en hun eigen keuzes kunnen maken.
Behalve dat je je ten onrechte schuldig kunt voelen over iets waar je niet schuldig aan bent, slaat het schuldgevoel ook nogal eens toe bij het toegeven aan een verlangen. Had ik nou maar niet die hele zak chips weg zitten kanen… Zelfs het verlangen zelf kan al leiden tot een schuldgevoel; je voelt je al schuldig als je alleen maar aan de verleiding dénkt. Het is als je betrapt voelen op iets wat je (nog) helemaal niet gedaan hebt.
Normen en zonden
Van huis uit meegekregen normen spelen een grote rol.
Het behoeft geen betoog dat culturele of religieuze achtergrond helemaal een zwaar stempel kunnen drukken. Kijk anders maar eens naar de zeven hoofdzonden; het verlangen gaat vaak uit naar één van deze zonden. Denk aan hebzucht, lust, gulzigheid, luiheid… Ons verlangen is niet zozeer om een zonde te begaan (als je het al zo wilt bestempelen). Achter die verlangens ligt een diepere, volkomen menselijke levensbehoefte. Zoals de behoefte om erbij te horen, er te mogen zijn, gezien worden, enzovoort. De behoefte om te leven.
En volop leven lukt niet als je gebukt gaat onder onterecht schuldgevoel.
Onterecht schuldgevoel levert je niets positiefs op. Je plaatst jezelf als het ware in de beklaagdenbank en de jury in je hoofd komt unaniem tot de uitspraak: schuldig. Maar wie heeft er zitting in die jury? En hoe objectief is het oordeel van de leden van de jury? Wordt er wel recht gesproken?
Wees jouw eigen jury. Ga uit van jouw intentie. Vraag je mild oprecht af of wat je doet of deed goed is voor jou en de ander. Berokken je daadwerkelijk iemand schade? Ben jij er verantwoordelijk voor?
Kun je jezelf in de spiegel aankijken en zonder knipperen zeggen dat het goed is? Dan ben je niet schuldig.
Schuldgevoel is geen emotie
Hoe kom je van je schuldgevoel af?
Schuldgevoel is geen emotie. Het start met een gedachte. Als je je schuldig voelt bij alleen al het idee dat je de kerstdagen anders in wilt vullen dan de familietraditie voorschrijft dan gaat het in je hoofd zitten. Het zijn de gedachten die de emoties veroorzaken, bijvoorbeeld als je je voorstelt hoe je moeder zal reageren, of voor haar invult dat ze dan eenzaam of zielig is.
Als dit een issue voor je is had je het afgelopen jaar gemakkelijk; je hoefde je niet in allerlei bochten te wringen om smoezen te bedenken of je te verantwoorden: de lockdown bracht uitkomst.
Maar is dat wel zo? De lockdown gaf je een (terecht) excuus, dat is waar. Dat excuus is niets anders dan de verantwoordelijkheid voor jouw eigen keuzes vermijden. Dat maakt het alleen maar erger.
Je bevrijdt jezelf werkelijk van dit schuldgevoel als je stáát voor jouw keuzes. Leg deze langs jouw eigen meetlat. Het wordt zoveel gemakkelijker als je jouw eigen weg gaat en jouw keuzes kenbaar maakt. Laat de verantwoordelijkheid voor hoe een ander die boodschap opvat bij de ander.
Hoe kun je omgaan met het schuldgevoel dat ontstaat door het toegeven aan een verlangen? Als ik nu zeg ‘lief zijn voor jezelf’ dan kan ik me zo voorstellen dat er iets in je roept ‘ja maar, dat ben ik toch door mezelf iets te gunnen? Onderzoek dan de onderliggende behoefte. Heb je toegegeven aan de verleiding van die puntzak friet terwijl je je had voorgenomen om gezond te leven? Kijk in plaats van jezelf met de zweep te slaan eens naar de onderliggende behoefte. Dat zou kunnen zijn: vitaal in het leven staan. Wees dan lief voor jezelf door vanaf nu goed voor jezelf te zorgen.
Observeer en analyseer wat er gebeurt en maak onderscheid tussen waarvoor je zelf echt verantwoordelijk bent en wanneer je jezelf ten onrechte verantwoordelijk maakt.
Heb jij last van schuldgevoel? Wacht dan niet tot je je dáár weer schuldig over voelt. Maak een afspraak voor een gratis sessie. Dan kijk ik met je mee hoe je, vrij van schuldgevoel, jouw plek kunt innemen, zodat je weer lichtheid en rust ervaart.
0 Reacties