Zo, dat komt binnen: er gebeurt iets dat jou heftig raakt. Even ben je volledig uit het lood geslagen, maar dan weet je jezelf snel te herpakken. Kop op, stel je niet aan. Die ander doet ook wel heel erg lomp. Je sust jezelf met woorden van die strekking.
En DOORRR…
Dat is dus die gemiste kans. Die vloog voorbij. Zonder dat jij er erg in had. Dat moment dat er altijd is tussen de gebeurtenis en jouw reactie. Je schiet erin en je reageert op de gebeurtenis. Wat overblijft is een zeurend gevoel. Irritatie, boosheid, frustratie. Het blijft maar doorzeuren. Sudderend, en zo af en toe laait het weer op. Dagen, weken of zelfs maanden later overkomt het je nog: de gedachte aan die gebeurtenis steekt de kop op en je wordt er weer boos om. Ken je dat?
Na verloop van tijd zeg je tegen jezelf (en je omgeving) dat je de gebeurtenis achter je hebt gelaten. Je hebt het verwerkt en bent verder gegaan met je leven. Zeg je als rationeel, weldenkend mens. Totdat je weer getriggerd wordt…
Om een gebeurtenis echt een plek te geven is emotionele verwerking cruciaal. Els van Steijn* maakt onderscheid tussen primaire en secundaire emoties.
Primaire emoties zijn de emoties die direct opspelen bij de gebeurtenis. Je gevoelsbrein wordt getriggerd en wat volgt is een heftige emotie. Deze is van korte duur: van enkele seconden tot een paar minuten. Primaire emoties kunnen zowel positief als negatief zijn. Hoe vreemd het ook klinkt: ook bij positieve primaire emoties roepen we onszelf snel tot te orde. Je hoofd neemt het over met gedachten als: ‘overdrijf niet zo’, ‘doe maar gewoon’ of ‘sta ik hier zo euforisch te doen terwijl een ander zoveel ellende te verkroppen heeft’.
We vinden al gauw dat we de positieve primaire emoties niet mógen voelen.
Bij negatieve primaire emoties is het meestal een kwestie van niet wíllen voelen. Deze doen namelijk pijn. Afwijzing, het gevoel er niet bij te horen, het gevoel te falen of machteloosheid zijn geen prettige emoties om te ervaren.
Primaire emoties doorvoelen is uitermate heilzaam. Primaire emoties maken je als het ware schoon van binnen. Ze zetten de verwerking in gang en bieden je de mogelijkheid om te ‘zijn met wat er is’.
Als na enkele minuten de scherpe kantjes er niet af zijn is de kans groot dat je in secundaire emoties verzandt. Deze zitten in de range van irritatie, boosheid, frustratie, klagen, drama, maar ook neerslachtigheid tot depressieve gevoelens. Secundaire emoties omhullen de primaire emoties en dekken daarmee die pijnlijke gevoelens af. Boos zijn op de ander is vaak gemakkelijker dan voelen hoe afgewezen je je voelt. Secundaire emoties zijn langdurig en hardnekkig. Ze kunnen dagen, weken en zelfs jaren aanhouden. Je blijft er gemakkelijk in ‘hangen’. Negativiteit is het gevolg. Het voelt alsof je geen andere optie hebt dan zo te reageren. En re-ageren is wat er gebeurt; je bent re-actief. Dat geeft het gevoel geleefd te worden. Dat voelt heel anders dan ten volle in het leven staan.
Vaak krijgen mensen die in secundaire emoties blijven hangen complimenten. Dat ze zo sterk zijn, of zich zo goed kunnen uiten. Secundaire emoties kunnen drama omvatten. Denk maar aan slachtoffers van een misdrijf. Mensen die er alles aan doen om de dader te laten boeten. In de overtuiging dat genoegdoening hen rust zal geven. Meestal begint daarna het echte verwerken pas. Er gaat veel energie verloren aan secundaire emoties. In het drama zit nooit de oplossing. In het drama gaan of blijven hangen is nooit onwil, maar onmacht.
Wil je innerlijke rust ervaren? Dan is er zonder genoegdoening al genoeg te doen.
Het afdekken van primaire emoties is dus een beschermingsmechanisme. Je legt als het ware een deksel op de put, zodat je al die nare emoties niet of minder hoeft te voelen. De verdooft jezelf als het ware. Het nadeel hiervan is dat ook prettige emoties minder binnenkomen. Je innerlijke belevingswereld vlakt dus af.
Vooropgesteld: voor het doorkomen van een feitelijke situatie kan het uitermate zinvol zijn om je primaire emoties af te dekken. Een primaire emotie direct uiten is immers niet altijd gepast. Benut ook vooral je gezonde verstand. Zet je ratio in op momenten die daarom vragen. Verwar het benutten van je denkvermogen echter niet met je laten meeslepen in allerlei gedachtegangen die jouw waarneming vertroebelen en je naar secundaire emoties voeren.
Om zaken een plek te kunnen geven is het nodig om je primaire emoties te onderzoeken. Dat begint met het herkennen van het moment. Als je hier net mee begint kun je jezelf eens observeren: wanneer en waardoor word jij getriggerd? Ontwikkel je antenne om deze momenten te herkennen. Word je gewaar van wat er dan gebeurt. Je kunt immers pas anders met een situatie omgaan als je je bewust bent van wat er gebeurt. Oefen jezelf dus in het herkennen van dat moment. Je kunt het trainen. Net als het trainen voor een marathon kun je ook jezelf hierin trainen. Enneh… die marathon loop je ook niet uit na twee keer oefenen.
In de directe situatie kun je jezelf kalmeren door jezelf eraan te herinneren dat wat je op dat moment voelt niets te maken heeft met de feitelijke situatie op dát moment; je wordt getriggerd en dat raakt aan een oude pijn. Als je net begonnen bent met deze ‘training’ is het raadzaam om achteraf in alle rust en eerlijkheid naar jezelf te reflecteren op de gebeurtenis.
Naarmate je het moment sneller herkent wordt het gemakkelijker om in het moment een neutrale, beschouwende positie in te nemen.
In geval van een trigger is er vaak interactie met een ander. Een direct toepasbare tip is om in gedachten de ander op een grotere afstand te zetten en in gedachten te zeggen: ‘Jij daar, met jouw ‘gedoe’, jouw primaire en secundaire emoties, jouw mechanismen en ik hier, met mijn ‘gedoe’, mijn primaire en secundaire emoties, mijn mechanismen’. Dit bekrachtig je door vervolgens een denkbeeldig lijntje tussen jullie door te knippen.
Door te blijven trainen raak je meer en meer vertrouwd met het aankijken van alles wat er is en dus te dealen met wat er is. Ook als dat minder fraai of pijnlijk is. Neem alles waar met open vizier en een neutrale blik. Zonder er iets van te vinden. Je bent wie je bent. Met alle plussen en minnen en alle positieve en negatieve ervaringen in je rugzak. Het zien van het totale plaatje is nodig om te kunnen groeien en ten volle in het leven te staan. Dat geeft je innerlijke rust, ruimte en handelingsvrijheid.
Dat ene moment kan dus het verschil maken. Jij hebt de keuze. Ga jij eraan voorbij? Over tot de orde van de dag? Of pak jij dat ene moment van potentie om te groeien? Het ligt ook voor jouw binnen handbereik. Het is aan jou.
Kun je hier wel een spiegel bij gebruiken? Ik help je graag om de momenten te gaan herkennen en de neutrale waarnemer in jezelf te installeren. Ontdek in een gratis sessie wat ik voor jou kan betekenen.
*Els van Steijn – De Fontein, maak wijze keuzes
Vind jij het lastig om keuzes te maken uit alle mogelijkheden die je hebt? Of…
Het 'algoritme in je hoofd' stuurt jouw waarneming en beïnvloedt hoe je de wereld ziet.…
Het stellen van vragen lijkt eenvoudig, maar het kan een krachtig hulpmiddel zijn voor persoonlijke…
In een wereld waarin we vaak de druk voelen om elke ervaring te benutten voor…
Wat zegt jouw vakantie over jou? Dit artikel helpt je reflecteren op je vakantievoorkeuren en…
Sta jij constant 'aan'? Wist je dat je in de gevarenzone zit voor een burn-out?…