Zorgen voor ouders; hoe blijf je zelf overeind?

Speciale moederdageditie!
Heel eerlijk; ik zag ‘m pas toen ik het doorhad… Noem het toeval. Dit artikel gaat over moeders. En vaders. Onze ouders. Als je van mijn generatie bent is de kans groot dat je zorgt voor je ouders. Of je zorgen maakt over. Of ze moet loslaten. In je toch al drukke leven kan dat ten koste gaan van jezelf.
Hoe blijf je dan zelf overeind?

Uitvaarten: ik calculeer een dag of tien per jaar voor in. Tot nu toe staat de teller voor 2019 op drie, dus ik loop aardig op schema. Zelf mag ik van geluk spreken dat mijn beide ouders nog leven. Om mij heen en in mijn klantenkring is het schering en inslag; ouders takelen af (al dan niet door henzelf opgemerkt of erkend). Er zijn talloze varianten, maar al dan niet voorafgegaan door een ziekteproces, op een dag gaan ze dood.
Het is de natuurlijke volgorde, het hoort bij onze generatie, kun je zeggen. Dergelijke gebeurtenissen hebben vaak meer impact dan we denken. Je wordt geconfronteerd met zoveel meer dynamieken en emoties dan afscheid en verdriet.

 

Veranderende rollen

Een ouder zorgt voor het kind zolang het kind dat nog niet zelf kan. Er van uitgaande dat je net als ik het geluk hebt gehad dat je ouders voor je hebben gezorgd dan komt er een moment dat jij vooral voor je ouders gaat zorgen. In welke vorm dan ook. Dat gaat van je zorgen maken omdat je ziet dat het niet goed met ze gaat tot aan ze letterlijk (fysiek) verzorgen.
De rollen worden omgedraaid. En als we het beleid rondom (mantel)zorg moeten geloven dan lijkt het ook zo te horen. Als kind word je geacht mantelzorger te zijn voor je ouder(s). En daar ligt het gevaar op de loer: we ervaren een druk om voor onze ouders te zorgen, voelen ons verantwoordelijk en hebben al snel het idee dat we tekort schieten. We kunnen immers niet alles oplossen en soms wíllen we die zorg niet op ons nemen. We hebben ook zelf een gezin, een baan, een sociaal leven. Gevolg; een schuldgevoel.

 

Jouw plek in het systeem

Hoort het ook echt zo dat jij voor je ouders zorgt? Dat de rollen worden omgedraaid?
Het omdraaien van de rollen betekent wisselen van plek. In een gezond (familie)systeem heeft iedereen een eigen plek en is er een rangorde ten opzichte van elkaar. De rollen omdraaien zou betekenen dat je de verantwoordelijkheid voor het welbevinden van je ouders overneemt. En daar gaat het mis. Ieder mens is altijd zelf verantwoordelijk voor zijn levensgeluk en de keuzes die hij maakt. Een kind is nooit verantwoordelijk voor het welbevinden van zijn ouders. Zorgen voor je ouders is iets anders dan de verantwoordelijkheid overnemen. Je kunt wel van volwassene tot volwassene zaken bespreekbaar maken, maar niet bepalen wat je ouders wel en niet moeten doen.
Blijf op jouw plek in het systeem en laat je ouders hun plek behouden.

 

Verwachtingen

“We zien je zo weinig”.
“Jullie hebben het druk, dat snap ik wel, maar ik zit hier maar”
“Je broer heeft natuurlijk zijn eigen gezin, maar jij hebt toch wel tijd?”
We kennen allemaal wel voorbeelden van ouders die claimen of op ons gevoel werken. En met succes, want plop, daar is het schuldgevoel weer. Of irritatie, omdat je moeder er een neusje voor lijkt te hebben om je op het meest onhandige moment te bellen (en je toch maar reageert, want ‘je weet maar nooit’). Het wordt nog complexer als we de rest van het gezin van herkomst er bij betrekken. Andere kinderen van je ouders die verder weg wonen of juist heel dichtbij, die meer of minder uren werken, wel of niet thuiswonende kinderen hebben en ga zo maar door. Welke verwachtingen heb jij?
Verwacht je een schouderklopje omdat je zo veel doet? Verwacht je dat je alleenstaande zus zich over je vader ontfermt nu je moeder is opgenomen? Verwijt je je broer dat hij te weinig doet? Hoop je dat je ouders eindelijk inzien dat het beter is om… Voel je je verantwoordelijk voor het verdriet van je moeder nu je vader is overleden?
Al deze impliciete verwachtingen en aannames zorgen voor een hoop ‘gedoe’.

 

Oude patronen

Trekjes en onhebbelijkheden van ouders worden vaak wat uitvergroot als ze ouder worden. In de kindertijd ontstane patronen zoals een kind dat een andere plek inneemt in het systeem, worden vaak weer (pijnlijk) duidelijk. Zo pakt iemand die als kind de bemiddelaar was bij ruzies in huis die rol vaak als vanzelf weer op. Het contact wordt geïntensiveerd en soms lijkt het alsof de tijd een paar decennia heeft stilgestaan: de dynamiek in je gezin van herkomst blijkt onveranderd. Als er onderhuidse zaken speelden tussen broers en zussen dan is de kans groot dat deze aan de oppervlakte komen als het thema verdeling van zorg of zaken betreft. Oude koeien komen dan snel uit de sloot.

 

Tips om zelf overeind te blijven:

• Blijf altijd goed voor jezelf zorgen.  Overeind blijven is niet hetzelfde als iedereen alles geven en jezelf wegcijferen. Dan kiep je vroeg of laat om. Overeind blijven staat niet gelijk aan overleven. Blijf leven, blijf genieten. Ga naar dat feest of ga juist op vakantie, terwijl je ouder het moeilijk heeft. Met mee lijden bereik je slechts dat er meer mensen zijn die lijden. Het helpt je ouders niet als jij jezelf niet toestaat om het fijn te hebben terwijl zij worstelen. Dat het niet goed met hen gaat hoort bij hun lot. Jouw lot is dat je het moeilijk vindt om daarmee om te gaan. Goed voor jezelf zorgen betekent ook aandacht hebben voor jouw eigen emoties

• Doe wat je doet vanuit jouw waarden. Vraag je bij elke beslissing af of het je dient of niet. Word je er sterker of zwakker van. Tegen je broers en zussen verzuchten dat ‘jij het dan wel weer zal doen’ maakt je zwakker. Alleen als je vanuit oprechte zorgzaamheid zorgt dan kun je het (blijven) opbrengen.  Als je het niet ergens ook voor jezelf doet, houd je het niet vol. Als zorgen niet zo jouw ding is of als je de neiging hebt de rollen om te draaien dan kan het verstandiger zijn om een professional in te huren, zodat jij jouw plek van dochter of zoon kunt blijven innemen. Vanuit je waarden is altijd sterker.

• Acht jezelf en acht de ander. Blijf het hele plaatje zien. Zie in je moeder niet alleen de kwetsbaarheid, de afhankelijkheid en de hulpeloosheid, maar ook de vrouw die ze was en alles wat ze heeft meegemaakt. Vooral als je getriggerd wordt kan het helpen om de ander in gedachten een eindje van je vandaan te plaatsen en in jezelf uit te spreken: jij daar, met jouw bagage en jouw gedoe en ik hier, met mijn bagage en mijn gedoe. Knip het denkbeeldige lijntje door.

• Neem de verantwoordelijkheid niet over. Laat bij de ander wat van de ander is en neem wel de verantwoordelijkheid voor jouw eigen stuk. Volg de ander niet in zijn of haar pijn, maar draag je eigen pijn. Vraag je af wat de ander nodig heeft, en projecteer niet jouw eigen behoeften. Laat verwachtingen los, maar draag wel je eigen verantwoordelijkheid. Je lot ‘verdragen’ geeft ruimte.

• Probeer vergeving eens. Vergeven is voor veel mensen een beladen woord. Het wordt geassocieerd met ‘genoegen nemen met’ of zelfs goedpraten van iets wat niet goed te praten is. Vergeven is niets anders dan het loslaten van de hoop dat je het verleden kunt veranderen. Voel je dat vergeving met deze formulering een heel andere lading krijgt?

 

Ik ben benieuwd wat dit blog bij jou oproept. Wil je het delen in een reactie?
Herken je dergelijke omstandigheden en heb je moeite om overeind te blijven? Als je behoefte hebt om er eens met een onafhankelijk professional over te sparren dan nodig ik je van harte uit voor een gratis sessie.