De vrije val van perfectionisme

Een dikke 10. Dat staat er op het evaluatieformulier. Met die twee woordjes ervoor. Onmiddellijk slaat mijn brein op hol. Dat kan natuurlijk niet. Een 10 staat gelijk aan perfect. En dat bestaat niet. Niemand is perfect. Ik zeker niet. Wat heb ik nou aan zo’n evaluatie? Hartstikke lief natuurlijk, en goed bedoeld, maar zo weet ik toch niet wat ik beter kan doen? En het kan altijd beter!

En zo heb ik de aandacht weer gelegd op wat er niet (goed) is. Op school het hoogste cijfer voor die toets, met slechts één foutje. Maar oh, wat een domme fout. Hoe stom kan ik zijn?!
Die rapportage zes keer nagelezen en her en der wat formuleringen aangepast. Net op tijd gemaild aan de opdrachtgever. Toch nog even doorlezen. Ai, daar staat toch nog een typefout. Wat een afgang…

Herken je dat? Je ziet vooral – of zelfs alleen- wat er niet goed is. Je bent bang om fouten te maken, controleert liever een keer extra. Je legt de lat voor jezelf heel hoog. En o wee als je dreigt vlotjes over die lat te springen… Die lag ook wel erg laag. Je legt ‘m snel even wat hoger.
Je hebt het al vaker te horen gekregen: je bent een perfectionist.
Niks mis mee. Ooit leerde je om je valkuil om te buigen in iets positiefs. Je levert goed werk. Je gaat voor kwaliteit. En dat wil toch iedereen?!

Wat je doet, doe je gewoon goed. En dat levert je veel op. Zeker zolang je vanuit enthousiasme en flow ergens voor gaat. Maar zeg eens eerlijk; is dat nog zo? Of is er toch een drang ontstaan om er altijd maar weer een schepje bovenop te doen? Is het nooit af? Nooit genoeg? Leidt je neiging om het goed te doen niet (meer) tot betere prestaties en meer welbevinden? Blijf je in kringetjes draaien, piekeren en ben je steeds ontevredener?
Dan ben je doorgeslagen in je perfectionisme. Zonder dat je het doorhebt heeft angst het overgenomen. Angst om afgewezen of gestraft te worden. Je bent in een negatieve spiraal geraakt. Je stelt hoge eisen aan jezelf en verwacht dat ook anderen daaraan voldoen. Dat anderen diezelfde hoge standaard hanteren en natuurlijk dat ze jou waarderen om je harde werken. Maar hoe harder je je best doet, des te minder waardering lijk je te krijgen. Jouw kritiek op anderen groeit en je reageert steeds vaker defensief.

Je weet best wat de risico’s zijn als je zo doorgaat. Lichamelijke kwaaltjes spelen op, je hebt last van spanningen en je hoofd maakt overuren, je gedachten worden dwangmatiger, het woordje ‘moeten’ steekt steeds vaker de kop op. Je bent moe maar slaapt slecht. Je wordt gevoeliger voor verslavingen; om het vol te houden drink je meer koffie, om jezelf te troosten schenk je vaker een glas wijn in of vergrijp je je aan die reep chocolade.
Je weet het en toch doe je het. Hoe harder je je best doet, des te dieper raak je er in verstrikt. Een (tweede) burnout ligt op de loer.

Doe er iets aan voor het te laat is. Draai je om en maak er een opwaartse spiraal van.

Bewust worden is de eerste stap: erken dat je perfectionisme je niet helpt om gelukkiger te worden of om je dromen te realiseren. Ontwikkel je interne perfectionisme-alarm: betrap jezelf op doorslaan. Schrijf eens op waar je jezelf op een dag zoal op betrapt. Houd hiervan een logboek bij.

Herken patronen en automatismen: Er is niks mis mee om kwaliteit te willen leveren, maar is het echt nodig om alle kopjes met het oor dezelfde kant op in de kast te zetten, alle handdoeken op kleur te sorteren?

Stel jezelf de vraag: wat kan er gebeuren? Wat is het worst case scenario als jij het niet 100% perfect doet? Door wie of wat word je afgewezen of gestraft? Ga de confrontatie met die angst aan, kijk deze in de ogen. Zeg er hallo tegen in plaats van dat je deze probeert te vermijden.

Je gaat voor de 10, maar verwacht je baas, de klant, de opdrachtgever dat ook van je? Ben je geneigd meer te geven dan er van je gevraagd wordt? Heel eerlijk naar jezelf: doe je dat in de hoop waardering te krijgen? Helaas is dit een illusie. Je zult alleen maar minder gewaardeerd worden. Het effect kan zelfs zijn dat de ander gaat denken dat jij hem of haar ook niet perfect vindt, want hij of zij voldoet ook niet aan jouw hoge normen. Anderen zullen minder graag met je om willen gaan omdat ze het gevoel hebben bij jou op hun tenen te moeten lopen.

Stel dus realistische doelen. Heb aandacht voor het proces en niet alleen voor het resultaat. Vier je successen, ook de kleine stappen. Observeer jezelf eerlijk in dit proces. Perfectionisten schrijven wat goed ging vaak toe aan geluk, terwijl ze wat er minder goed ging eigen schuld noemen. Deze vorm van valse bescheidenheid belemmert je groei. Waak ook voor het inbouwen van disclaimers voor jezelf. Je had weinig tijd om die presentatie voor te bereiden? Het zij zo, maar verdedig jezelf niet, verschuil je hier niet achter, zeker niet bij voorbaat. Geef je creativiteit en improvisatievermogen de kans en vertrouw op jezelf.

Alles is zoals het zou moeten zijn. Jij ook. Je bent dus 100% goed zoals je bent. Ook als er iets niet perfect gaat. Prent jezelf dit in. Wees lief voor jezelf. Lief zijn voor jezelf is zonder enig oordeel kijken naar jezelf. Dat is iets anders dan het afweergeschut opstellen. Betrap je jezelf bijvoorbeeld op een gedachte als ‘Zo, nu heb ik die reep chocolade, dat glas wijn, die middag shoppen, – vul maar in- wel verdiend’ dan is de kans groot dat je in afweer terecht bent gekomen.

Ik maak onderscheid tussen motivatie en inspiratie. Motivatie zet je aan om ergens aan te beginnen en het ook af te maken. Omdat je het heel graag wil. Òf omdat je iets heel graag wilt vermijden. In dat laatste geval ontbreekt de inspiratie. Inspiratie is bezieling, geestdrift. Ben je ook geïnspireerd om te doen wat je doet? Dan ben je waarschijnlijk niet bezig met wat er allemaal mis kan gaan. Dan werk je bevlogen en ervaar je flow. Dan kun je de wereld aan.

Focus op wat ècht belangrijk voor je is en wat je ècht graag wilt. Je herinnert je vast wel een moment van flow, van ergens in opgaan. Was je op dat moment bang om het niet goed te doen, bang om fouten te maken? Nou?

Zorg dus naast voldoende motivatie ook voor inspiratie.

Ik hoop je met dit blog weer even ‘aan’ te zetten als het gaat om het laten vieren van je perfectionisme. Denk je bij elke alinea ‘ja, dat weet ik allemaal wel, maar….’? Dan heb je misschien wel lang genoeg in je eentje geploeterd en is het nu tijd om hulp in te schakelen. Meld je aan voor een gratis sessie, ik help je graag.