Hoogsensitief, hooggevoelig of hoogsentimenteel?

‘Dat kaartje moet eruit, het kriebelt en het prikt’. Het label in kleding is misschien wel uitgegroeid tot hét symbool van hoogsensitiviteit. Herken je het? Ik wel. Wat was ik blij toen de Hema kwam met gedrukte labels in met name onderkleding. Wat een verademing. Jammer alleen dat het niet consequent is doorgevoerd, want later verschenen er toch weer ingenaaide labels. En, wat helemaal ondraaglijk is, met harde nylondraad (in plaats van katoen) ingenaaide labels. De hel gewoon. Herkenbaar voor je? Dan ben je misschien ook wel hoogsensitief. En misschien ook niet, want er is niet per definitie een causaal verband. Een kraai is een zwarte vogel, maar als je een zwarte vogel ziet is dat niet per definitie een kraai.

 

Wasvoorschrift

Een label in een kledingstuk bevat informatie over de samenstelling en een wasvoorschrift. Een ‘how to handle’.  Zo wordt het label ook nog wel eens in verband gebracht met hoogsensitieve personen (HSP’s). Zij hebben ook een ‘wasvoorschrift’. Zij vragen om een delicate, en dus speciale behandeling. Tenminste, dat zou je kunnen denken als je de content leest in de vele social media berichten over hoogsensitiviteit. Berichten waar vaak uiting wordt gegeven aan een gevoel van onbegrip door de omgeving. De omgeving die dat ‘how to handle’ label maar niet lijkt te (willen) snappen. Uitingen waarin sommige andere HSP’s zich helemaal niet herkennen en waar ze niet eens mee geassocieerd willen worden.

 

Misvattingen over hoogsensitiviteit

Vooropgesteld: het is mooi dat er in de (social) media aandacht is voor hoogsensitiviteit. Dat brengt echter met zich mee dat wát erover geroepen wordt op z’n zachtst gezegd nogal wisselend is qua feit- en fictiegehalte. Net als in de coronaperiode, toen we opeens allemaal viroloog meenden te zijn. Ook toen werd met de informatie met een hoog fictiegehalte vooral op de emotie ingespeeld. En zo zijn er talloze onderwerpen aan te voeren waarvoor dit geldt. Alle onderwerpen zelfs. Wat een groot probleem is van deze tijd, want we worden overspoeld met informatie en non-informatie. Daar raakt haast iedereen van overprikkeld. Dat brengt ons terug naar het onderwerp hoogsensitiviteit. Want ook overprikkeling wordt in verband gebracht met hoogsensitiviteit. En ook hier geldt dat een zwarte vogel geen kraai is.

 

Hooggevoeligheid

Tijd om wat feit en fictie van elkaar te scheiden. Te beginnen met de termen hoogsensitiviteit en hooggevoeligheid. Die te pas en te onpas door elkaar gebruikt worden. Tot in de vakliteratuur aan toe. Het gaat wat mij betreft niet zozeer om de woorden zelf, maar om wat ermee bedoeld wordt.

Bij hoogsensitiviteit gaat het om veel waarnemen en zich in meerdere mate dan gemiddeld verbinden met de waarneming. Het zenuwstelsel neemt meer details waar en deze prikkels of indrukken worden intensiever en uitgebreider gesorteerd.  De diepgaande verwerking van de waarneming is typerend voor hoogsensitieve personen.

 

Hoogsentimenteel

Daarmee onderscheiden we deze term van hooggevoeligheid. Om het onderscheid te verduidelijken kunnen we het hoogsentimenteel noemen.

Volgens het woordenboek betekent ‘sentimentaliteit’ overdreven gevoelig zijn. Als iemand last heeft van externe prikkels kan deze persoon hoogsentimenteel reageren. Emotioneel (passief) agressief, zo kun je het ook noemen. De emotie is dan leidend en bepaalt de manier van reageren. Frustratie agressie ontstaat door een opeenstapeling van irritaties en negatieve ervaringen, van welke aard dan ook. Dat is uiteraard niet uniek voor HSP’s. Een HSP kan dus wel hoogsentimenteel reageren. Zoals in social media uitingen vaak gebeurt in termen als ‘ik ben nu eenmaal….’, ‘waarom houdt er dan nooit eens iemand rekening met mij’ of ‘als ze me niet nemen zoals ik ben dan hoeft het voor mij ook niet’.

Ik herken daar mijn vroegere zelf wel in. In het pre Elaine Aron* tijdperk, toen ik me vaak anders en onbegrepen voelde had ik ook nogal eens de neiging om te zwelgen in zelfmedelijden en me op hoogsentimentele wijze te uiten. Melodramatisch kun je het ook noemen. ‘Begrijpen ze dan niet….?’. Het antwoord was Nee. Nee, ze begrijpen het niet. Hoe zou dat ook kunnen? Ik begreep mezelf niet eens.

Het gaat bij dit emotioneel (passief) agressief overigens niet om de ander, het is woede die iemand op zichzelf richt. Jaren later kwam ik in aanraking met het werk van Elaine Aron en de vele anderen die in haar voetsporen traden. Toen werd het me stilaan duidelijk. En kon ik het onderscheid maken tussen de last (de hoogsentimentaliteit) en de mogelijkheid die de hoogsensitiviteit mij bood. Het sentiment gaat over het zich identificeren met de last: de emoties, gedachten, het lichaam. Het mag duidelijk zijn dat je niet hoogsensitief hoeft te zijn om dit te herkennen. Net iets te veel negatieve ervaringen opdoen, te veel hooi op je vork hebben, je eigen grenzen niet erkennen enzovoort; het kan er allemaal voor zorgen dat je in hoogsentimentalteit terecht komt. Label of geen label.

 

Wat hoogsensitiviteit NIET is

Hoogsensitiviteit is dus iets anders. Ongeveer 1 op de 5 mensen is hoogsensitief. Hoogsensitiviteit biedt een mogelijkheid, zoals ik al noemde. De mogelijkheid om de positieve kant ervan als kracht te benutten. Belangrijker is wat hoogsensitiviteit NIET is. Het is geen aandoening of stoornis. Je kunt dus ook niet zeggen dat je het hebt. Je bent het. Je kunt, en hoeft, er dus ook niet vanaf. Waar je wel vanaf kunt komen zijn de lasten die je als gevolg ervan ervaart.

Hoogsensitiviteit is dus een persoonlijkheidskenmerk, een stukje temperament dat je maakt tot wie je bent.** Overigens wel een stukje temperament dat bestaat uit vele facetten. De ene HSP herkent zich meer in die kenmerken en de andere meer in andere. Dat is waarom ik tegen mijn klanten wel eens zeg dat het me helemaal niet boeit of je hoogsensitief bent. Dat klinkt misschien oneerbiedig, maar wat ik ermee bedoel is dat ik je niet wil reduceren tot een label. Ik ben zelf hoogsensitief, maar dat is slechts een kenmerk dat mij typeert. Zo ben ik bijvoorbeeld ook een vrouw van een zekere leeftijd. En nog veel meer.

 

Labelen

Daarmee zeg ik niet dat er helemaal geen labels zouden moet zijn. Aan labelen en etiketteren zitten voor- en nadelen, maar we hebben het hoe dan ook nodig om de wereld om ons heen te kunnen begrijpen en te ordenen. Wat ik wel zeg: laat het label ‘HSP’ niet bepalend zijn.

Wil je graag ergens iets in veranderen? Heb je ergens last van? Kriebelt er iets? Als je het label uit een kledingstuk hebt geknipt kun je het wasvoorschrift niet meer lezen. Je zult dan zelf het materiaal en de eigenschappen moeten onderzoeken om te weten hoe je het het beste kunt behandelen. Zo is het ook voor jezelf. Het start met zelfonderzoek en bewustwording. De vraag aan jou als HSP is hetzelfde als voor ieder ander met een coachvraag: ben je bereid tot zelfonderzoek? Want de sleutel tot verandering (lees: omgaan met je hoogsensitiviteit) ligt bij jezelf. Nooit ergens anders.

Je vindt mij dus niet terug als je specifiek zoekt op hsp-coach. Terwijl hoogsensitiviteit wel een van mijn specialisaties is. Je bent bij mij aan het juiste adres als je worstelt met vragen die aan hoogsensitiviteit zijn gerelateerd. Als je er namelijk niet mee om leert gaan bestaat de kans op chronische overprikkeling en stress, met mogelijk hoogsentimentele reacties tot gevolg. Met jouw vraag als uitgangspunt onderzoek ik graag samen jouw totaalplaatje en help ik je de puzzelstukjes op hun plaats te laten vallen. Je bent tenslotte meer dan alleen een label.

Vrijblijvend kennismaken? Je bent van harte welkom. Boek hier je afspraak

 

*Elaine Aron is klinisch onderzoekspsycholoog die sinds 1992 onderzoek doet naar hoogsensitiviteit en er talloze boeken en wetenschappelijke artikelen over schreef. Zij wordt beschouwd als degene die de term Higly sensitive persons introduceerde, evenals de HSP-vragenlijst (HSPS: Highly Sensitive Person Scale)

**Bron: Elke van Hoof – Hoogsensitief, 2016