Hoe gestrest ben jij?

 

Nederland is een gestrest land. Op zoek naar het antwoord op de vraag ‘hoe gestrest is Nederland?’ kwam ik niet verder dan een onderzoek van Agis Zorgverzekeringen uit 2011 waaruit blijkt dat 88% van de Nederlanders dagelijks stress ervaart. Vandaag de dag worden er weliswaar veel cijfers gepubliceerd over stress, maar die gaan dan specifiek over werkstress of stress onder jongeren. Mijn aanname is dat de beleving van stress onder Nederlanders in het algemeen in twaalf jaar niet wezenlijk minder is geworden.

 

Stress heeft een positieve functie

Grote kans dus dat ook jij regelmatig stress ervaart. Als we het over stress hebben heeft dit meestal een negatieve lading. Op zichzelf is stress niet negatief; het is goed dat ons brein ons waarschuwt voor dreiging of gevaar. Door deze waarschuwing worden we alert en komen we in actie. In een acute stresssituatie worden er door het lichaam stresshormonen aangemaakt. Stresshormonen stimuleren reflexen, ze verhogen de hartslag en de bloeddruk en ze zorgen ervoor dat er extra energie vrijkomt in de spieren zodat je op de situatie kan reageren door te ‘vluchten’ of te ‘vechten’*. Stel je maar eens voor dat er plotseling een leeuw binnenwandelt…

 

Broodje leeuw verhaal

Onwaarschijnlijk, zul je denken. Nou…

Even iets verder terug in de tijd. 1938. Mijn opa zat als jonge man in de kerk in het centrum van Sittard en tijdens de mis ontstond er geroezemoes. Het geroezemoes werd tumult en het tumult ontaardde in paniek. Toen mijn opa zich omdraaide zag hij waar het vandaan kwam: er was een leeuw de kerk binnengewandeld. Het bleek een ontsnapte circusleeuw te zijn van het circus dat op de markt in Sittard was neergestreken. In de versie van mijn opa was hijzelf in deze situatie natuurlijk kalm en stoer. Dit verhaal hebben wij als kleinkinderen met enige regelmaat gehoord. En voor waar aangenomen. Broodje aap? Of broodje leeuw? Daar dachten we niet over na. Pas vele jaren later kwam het in me op om dat eens uit te zoeken. Met google als mijn beste vriend ontdekte ik dat het in elk geval een waargebeurd verhaal is. Dat mijn opa er zelf bij was moet ik maar voor waar aannemen.

Hoe dan ook, voor degenen die erbij waren is het maar goed dat we zoiets als een stressreactie hebben en niet gaan zitten wachten tot we verslonden worden.

Heel nuttig dus, die stresshormonen. Gezonde stress motiveert, versterkt het zelfvertrouwen en maakt je socialer. Als de stress verbonden is aan je levensdoel maakt het je ook nog eens gelukkiger. Stress wordt echter een probleem als die stresshormonen voortdurend aangemaakt blijven worden. Hoewel we niet voortdurend in acuut gevaar verkeren, dénken we vaak wel dat dat zo is. Ons lichaam stopt niet meer met het aanmaken van stresshormonen en dit heeft juist een averechtse uitwerking: het lichaam kan niet meer ontspannen*. Dan vormt stress een risico voor de gezondheid. En daarmee voor de maatschappij.

 

Cijfers over werkstress

Ik kom even terug op de actuele cijfers. Over werkstress. Want hoewel stress allerlei oorzaken kan hebben heeft werkstress daar tegenwoordig een groot aandeel in. Zo vindt 42% van de werknemers dat er maatregelen nodig zijn tegen werkstress. Van de werknemers die verzuimen geeft 37% werkstress als reden voor het verzuim**. Vandaag lees ik dat In het eerste kwartaal van 2023 ruim 26 procent van het totale aantal verzuimdagen in de categorie psychisch verzuim viel. en dat de verwachting is dat ruim een derde van de werkenden in 2030 zal uitvallen door stressgerelateerde klachten***. Schrikbarend.

 

Ver van mijn bed show

Mogelijk denk je bij deze cijfers vrij gemakkelijk ‘het zal wel’. Als je beseft dat dit betekent dat werknemers in 2021 11 miljoen dagen verzuimd hebben met werkstress als reden voor verzuim, dat dit neerkomt op € 11.000- verzuimkosten per medewerker per jaar en de totale verzuimkosten voor werkgevers in 2020 (laatste meting) € 2,8 miljard bedroegen dan dringt de omvang van het probleem misschien al wat meer door. Maar dan nog, kan ik me voorstellen, blijft het een ver van mijn bed show. Bij een organisatie waar ik voor werk hebben we dit heel concreet gemaakt: deze organisatie met 477 medewerkers heeft een ziekteverzuim van 7,3% (ter vergelijking: het landelijk ziekteverzuim was in het eerste kwartaal van 2023 5,7%). De verzuimkosten op jaarbasis voor deze organisatie bedroegen € 2.040.000-. **** Toen een groep medewerkers van deze organisatie dat hoorde ging er een schokgolf door de zaal. Gevolgd door: wat je dáár allemaal (ook) van kan doen…

Stel nu eens dat het om je eigen portemonnee ging. Dan kun je je wel voorstellen dat preventie van langdurige stress de moeite waard is. En weet je, uiteindelijk gaat het ook om je eigen portemonnee, want indirect draaien we er allemaal voor op.
Terug weer naar de kleine schaal; jouw leven en jouw stressniveau. Hoe gestrest ben jij eigenlijk?

 

Stresssignalen herkennen

(Negatieve) stress uit zich in verschillende signalen, in te delen in fysiek, mentaal, emotioneel en gedrag.

Fysiek
Klachten als hoofdpijn, duizeligheid, zweten, slaapproblemen, buik- en darmklachten, rug- en schouderklachten, een hoge ademhaling of hyperventileren, hartkloppingen, vermoeidheid, huidirritaties of -aandoeningen, oorsuizen kunnen signalen zijn van stress. Vooral wanneer er geen directe oorzaak te duiden is zouden er alarmbellen moeten gaan rinkelen. Het is inmiddels ook wel medisch bewezen dat stress kan leiden tot deze klachten, dus je zou kunnen zeggen dat er wel een medische oorzaak is. Daarvoor steken we nog massaal onze kop in het zand.

Mentaal
Bij de één leidt stress eerder tot fysieke klachten, bij de ander juist niet. Er zijn mensen die zo ver van hun gevoel af zijn komen te staan dat ze fysieke signalen niet eens opmerken. Maar juist wel de mentale signalen herkennen: piekeren en malen, vergeetachtigheid, afwezigheid, lusteloosheid, overprikkeling, achterdochtig, niet kunnen focussen, veel ‘moeten’, een kort lontje hebben, overmatig zorgen maken.

Emotioneel
Herken je deze signalen: opgejaagdheid, angstig, boosheid, onzekerheid, machteloosheid, snel geëmotioneerd zijn, een minderwaardigheidsgevoel, gespannenheid, stemmingswisselingen, somberheid, irritaties? Dat zijn emotionele stresssignalen.

Gedrag
Vaak gemakkelijk te herkennen bij anderen, maar ga eens bij jezelf na wat je herkent in deze signalen: moeite met opstaan, kortaf zijn, een ongezond eetpatroon, tandenknarsen, alles tegelijk (willen) doen), gebruik van verdovende of stimulerende middelen, niet kunnen ontspannen of genieten, onhandigheid en ongelukjes, meer conflicten, afleiding zoeken, geen zin hebben in sociale contacten, cynische opmerkingen maken, veel praten, passiviteit…

Natuurlijk uit stress zich bij iedereen anders. Wat stress geeft is ook voor iedereen anders. Een veelgehoorde uitspraak in mijn praktijk is bijvoorbeeld: ‘mijn partner snapt niet waar ik me druk over maak’. Niemand kan voor een ander bepalen wat negatieve stress oplevert. Neem je signalen van stress waar bij een ander, interpreteer deze dan ook niet als stress. Je kunt wel benoemen wat je opmerkt en daar oprechte vragen over stellen. Zonder oordeel, zonder suggesties en, misschien wel de lastigste, zonder het op te willen lossen. Ga maar bij jezelf na wat het doet als de rollen zijn omgekeerd. De signalen worden waarschijnlijk alleen maar versterkt. Dat bij jezelf nagaan is sowieso een goed idee: check eens in bij jezelf en ga na welke van deze signalen je in de afgelopen weken van jezelf herkent. Hoe gestrest ben jij?

Gaan er alarmbellen af? Luister er dan naar. Ga ermee aan de slag. Praat erover. Bij voorkeur met mensen die echt naar je luisteren. Luister vooral naar jezelf. Pas als je je bewust bent van de signalen en erkent dat deze stress gerelateerd zijn kun je onderzoeken wat jou helpt om meer rust en ontspanning te vinden. Ben je té gestrest om zelf hiermee aan de slag te gaan? Denk dan eens aan het inschakelen van een professioneel coach. Ik luister naar je. En als je wilt begeleid ik je in jouw tempo naar meer rust.
Je bent welkom voor een kennismaking. Maak hier een afspraak.

 

*Wil je meer weten over stress en het brein? Google dan eens op de video’s van Erik Scherder over dit onderwerp

**TNO factsheet Week van de werkstress 2022

***Bron: NU.nl 5 juli 2023: https://www.nu.nl/economie/6270916/werkenden-vallen-steeds-vaker-uit-met-stress-of-burn-outklachten.html

****Het percentage werkstress gerelateerd verzuim is hier niet uitgefilterd