Zij zijn groot en ik is klein…

Je bent met iemand in gesprek en opeens hebt je het gevoel dat de ander de grote is en jij de kleine. Je had je zo voorgenomen om je zegje te doen en je weet niet wat het is, maar je voelt je alsmaar kleiner worden. De uitkomst van het gesprek is ook niet wat je had gehoopt. Anders gezegd; het is je niet gelukt om je volledige potentieel te benutten. Herken je dat? We noemen dat wel het Calimero-effect. Voor degenen die hem niet kennen: Calimero is een klein zwart kuikentje met een eierschaal op zijn hoofd, bekend van de gelijknamige tekenfilmserie uit mijn jeugd. Een heel eind terug in de vorige eeuw…

Kenmerkend voor Calimero is dat hij, ondanks zijn kleine formaat en de uitdagingen waarmee hij wordt geconfronteerd, optimistisch blijft en vastberaden om te slagen. Echter, hij doet regelmatig de beroemde uitspraak: “Zij zijn groot en ik is klein, en da’s niet eerlijk, o nee.” Dit kenmerkende zinnetje illustreert perfect het Calimero-effect – het gevoel van minderwaardigheid en het idee dat anderen altijd in het voordeel zijn.

Het Calimero-effect is dus het fenomeen dat genoemd is naar dit kuikentje. Het beschrijft het gedrag waarbij individuen zichzelf onnodig kleiner maken dan ze werkelijk zijn, vaak als gevolg van gevoelens van inferioriteit of minderwaardigheid.

Wat is het Calimero-effect?

Het overkomt de meeste mensen wel eens. Zo hoor ik regelmatig klanten verslag uitbrengen van een gesprek met een deskundige, bijvoorbeeld een bedrijfsarts, waarin ze dichtklappen als deze ‘deskundige’ een voorstel doet om bijvoorbeeld uren op te bouwen bij re-integratie in hun werk. De paniek slaat soms toe, maar het lukt op dat moment niet om die paniek te benoemen. Er is sprake van een soort automatisch ‘opkijken tegen’ de ander, net als dat vroeger vaak was met de huisarts, de directeur, de burgemeester of het schoolhoofd.

Niet alleen bij zogenaamde deskundigen of hiërarchisch ‘hoger’ geplaatsten gebeurt dit. Ook mensen die zelf een leidinggevende rol hebben, of zelf de ‘deskundige’ zijn, hebben er soms last van. ‘Iets’ in de blik, de houding, de manier van doen van de gesprekspartner teleporteert ook zelfbewuste professionals wel eens naar een moment in het verleden dat zij de kleine waren ten opzichte van een grote. Alsof dat moment opgeslagen ligt in het onbewuste geheugen en plotseling wordt wakker geschud. Zowel negatieve vergelijkingen met anderen in de maatschappij of op de werkplek als vroegere ervaringen van afwijzing of kritiek kunnen het Calimero-effect dus triggeren.

Hoe herken je het?

Wie last heeft van het Calimero-effect heeft nogal eens de neiging om de eigen prestaties te onderwaarderen. Als anderen hen een compliment geven wimpelen ze dat gemakkelijk weg. Het stelt niet zoveel voor. Het is vanzelfsprekend. Als je deze neiging hebt zegt je elke keer tegen jezelf dat jij niet zoveel voorstelt. Het gevolg kan zijn dat je je steeds onzekerder gaat voelen en zelfs uitdagingen gaat vermijden uit angst om te falen.

In contact met een ander leidt het vaak tot het aannemen van een passieve houding in plaats van je stem te laten horen. Dit herken je aan indirecte communicatie en het gebruik van zogenaamde twijfelwoorden. Het gebruiken van twijfelwoorden zwakt jouw verhaal af. Voorbeelden van twijfelwoorden zijn ‘misschien’, ‘eventueel’, ‘wellicht’, ‘mogelijk’, ‘eigenlijk’ en ‘vermoedelijk’. Het zijn lege woordenwoorden met een zo ruime betekenis dat je er niks mee zegt. Je kunt het weglaten zonder dat de zin aan betekenis verliest. Sterker nog, het wél gebruiken van deze woorden zorgt ervoor dat jouw boodschap aan kracht verliest en je jezelf dus al kleiner maakt. Als je dat dan ook nog eens combineert met formuleringen als ‘ik zou wel willen’ en ‘proberen’ dan krimp je als het ware waar je bijstaat. Wat zegt bijvoorbeeld de zin: ‘Ik zou eigenlijk wel graag die taak eens willen proberen?’

Onder- en boven in de roos van Leary

Het wordt nog een graadje erger als je bedenkt dat gedrag complementair is, wat zoveel betekent als dat gedrag gedrag oproept. Nog iets verder terug in de vorige eeuw dan Calimero, ontwikkelde Timothy Leary het interactiemodel ‘de roos van Leary’, een klassieker die nog steeds veel gebruikt wordt. Leary onderscheidt hierin ‘onder’ en ‘boven’ gedrag. Met ‘onder’ wordt bedoeld dat iemand onderdanig gedrag vertoont naar de ander. Iemand beschouwt zich op dat moment als ‘ondergeschikte’ van de ander. ‘Boven’ betekent dat het gedrag is gericht op veel invloed ten opzichte van de ander. Als je ‘onder’ gedrag vertoont zoals hierboven aangegeven, dan kun je verwachten dat de ander zich als vanzelf dominanter gaat gedragen. En vice versa. Er is dus een tegengesteld verband.

Omgaan met het Calimero-effect

Het Calimero-effect werkt belemmerend voor je persoonlijke succes en groei. Om het te overwinnen, is het essentieel om je gedrag te herkennen en je overtuigingen te identificeren en te herkaderen. Dit bereik je door zelfreflectie, het vergroten van zelfbewustzijn en het ontwikkelen van positieve zelfspraak. Begin met het identificeren van situaties waarin je jezelf kleiner maakt dan je werkelijk bent en vraag jezelf af welke overtuigingen hieraan ten grondslag liggen. Ga ook na waar het jouw kinddeel raakt. Voel je je opeens weer dat kleine meisje of jongetje? Wat triggert je? Als je in je jeugd vaak werd gecorrigeerd ben je als (onbewuste) reactie misschien in je schulp gekropen. Daag je overtuigingen uit en herkader ze in positieve en ondersteunende gedachten. Is het in deze situatie helpend om jezelf kleiner te maken? Kan het ook anders?

Tips om steviger te staan

Realistische doelen Stel realistische doelen voor jezelf en neem actieve stappen om ze te bereiken, zelfs als dit betekent dat je uit je comfortzone moet stappen. Leer om trots te zijn op je prestaties, hoe klein ze ook lijken, en vier je successen. Maak een lijst van jouw eigen plussen.

Goede voorbereiding Als je een gesprek hebt met iemand waarvan je weet dat deze persoon bij jou de neiging kan oproepen om jezelf kleiner te maken, bereid je dan goed voor. Wat wil jij zelf uit het gesprek halen? Wat wil je in elk geval gezegd hebben? Oefen met het formuleren van je boodschap zonder twijfelwoorden.

Draai de rollen eens om Zie je op tegen een gesprek? Speel in je hoofd eens het slechtste scenario af. Laat het precies verlopen zoals je het niet wilt. Laat waarheid worden wat je vreest. Doe dan hetzelfde met omgekeerde rollen. Wat is het effect?

Stel je de ander eens voor als… Deze komt je vast bekend voor: als je een belangrijk persoon ontmoet waarbij je jezelf nietig voelt, dan kan het helpen om je voor te stellen dat de ander op de wc zit. Het is per slot van rekening ook maar een mens. In het verlengde daarvan werkt het ook om je voor te stellen dat de ander ook twijfels, onzekerheden, zorgen en tegenslagen te verwerken heeft in het leven. De ander is ook iemands kind, misschien iemands partner, iemands ouder, vriend(in) enzovoort. Haal met andere woorden die ander van dat voetstuk. Of nog beter: zet jezelf op jouw eigen voetstuk. Daarvoor hoeft die eierschaal niet eens van je kop.

Waar ga jij mee aan de slag?

Kun je wel wat hulp gebruiken om jouw plek steviger in te nemen? Kom eens langs om kennis te maken en ontdek wat ik voor je kan betekenen. Klik hier om jouw afspraak te plannen. 

PS. Zie jij wat er niet klopt aan de (stock)foto bij dit artikel? Als kippenhouder kan ik niet nalaten op te merken dat er geen enkel kuiken zo uit een ei komt 😉