“Ik wil wel mijn gevoel volgen maar ik weet niet wat ik voel. Ik denk soms dat ik wel weet wat ik voel maar als ik erover na ga denken wat ik voel dan ga ik toch twijfelen. Is het mijn gevoel of denk ik dat ik het voel? Of denk ik dat ik het voel omdat ik graag wil dat ik iets voel? Soms vind ik dat ik iets moet voelen en dan voel ik het niet en dat voelt dan ook niet goed. Ik kan gewoon niet bij mijn gevoel en daar word ik zo moe van”… (gevolgd door een diepe zucht)
“Hoe weet je dat?” Vraag ik haar. “Huh?” Verward kijkt ze op.
“Nou, je zei dat het dan niet goed voelt en je zei dat je er moe van wordt. Bij beide opmerkingen vraag ik me af: Hoe weet je dat?” Ze lijkt een beetje geërgerd en schuift wat heen en weer op haar stoel. “Ja zeg, dat voel ik toch!”
“Dus je weet wel wat je voelt”. Heel flauw kop ik deze in. Niet om te scoren, wel om ruimte te bieden aan een ander perspectief.
Zijn dergelijke gedachtenkluwen herkenbaar voor je en wil je deze ontrafelen? Lees dan vooral verder.
De bal onder water
Notoire piekeraars zijn heel goed in gedachtenkluwen maken. Hun hoofd maakt overuren en ze denken dat ze niet voelen. Lees die zin nog maar een keer. In het voorbeeld hierboven kwam het ook al een keer voorbij. Denkend proberen te ontdekken hoe je je voelt…. Interessant. De meeste denkers onder ons zijn vaak juist gevoelig. Omdat voelen ook wel eens, of misschien wel heel vaak, pijnlijk of vervelend is of was, hebben ze zichzelf onbewust aangeleerd om bij dit gevoel weg te gaan. De ratio heeft dan de overhand. Het is het deel van jezelf dat je aanspoort om de emotie weg te drukken. Om de bal onder water te houden. Dat gaat vaak heel lang goed, al kost het energie. Tot het niet meer te houden is en BAM, dan springt de bal omhoog. Dan komt de emotie los die je al zo lang onderdrukt. Op een manier die je echt niet wilt. Zie je wel, zeg je tegen jezelf, dat was niet de bedoeling. En dus, zegt je ratio, moet ik nog harder mijn best doen om de emotie te onderdrukken. Het kritische stemmetje in jezelf herinnert je weinig subtiel aan allerlei normen: Ik moet de controle houden. Ik mag niet uit de bocht vliegen. Het is ongepast om mijn emoties te laten zien. Ik moet me gedragen. Als er een papegaai op je schouder zit die dit telkens tegen je roept, wat doet dat dan met je? Mogelijk word je boos of raak je gefrustreerd. Ook weer emoties. Die je (onbewust) niet wilt voelen of vindt dat je ze niet mag voelen. En daar is de beroemde vicieuze cirkel.
Het kind en de kritische ouder in jezelf
Laten we hier eens verder op inzoomen. Deze mechanismen zijn meestal ontstaan in onze kindertijd. Een kind heeft emoties en uit deze direct. Een kind probeert de emoties niet te begrijpen. Kinderen zijn vaak heel goed in het ene moment een enorme huilbui hebben of heel boos te stampvoeten en het volgende moment, soms door hun tranen heen, weer volop te lachen. Zuivere emoties die geuit worden. Puur en onbevangen. Welke reacties krijgt het hierop uit de omgeving? Gedraag je. Doe niet zo raar. Het hoort niet. Enzovoort. De boodschap die je dus als kind oppikt is dat je emoties er niet mogen zijn. In ieder van ons zit nog dat kind wat we ooit waren. Dat kind in ons wordt in het dagelijks leven geraakt. Emoties en gevoelens worden losgemaakt, maar krijgen vervolgens niet de ruimte.
Ja maar, het kan toch niet de bedoeling zijn dat we net als kinderen primair gaan reageren? Ik hoor het je bijna denken. Dan is je interne criticus aan het woord. Het is de stem van het deel van jezelf dat je de kritische ouder kunt noemen. De kritische ouder die precies weet hoe het hoort, wat wel en niet gepast is en wat je wel en niet mag. Jouw interne politieagent die jou voor van alles en nog wat op de bon slingert. En dat voortdurend op de bon geslingerd worden bezorgt je ook weer een bepaald gevoel. Boosheid, je waardeloos voelen, verontwaardiging, noem maar op.
Primaire en secundaire emoties
Met kind en de kritische ouder in jezelf kunnen we het onderscheid duiden tussen primaire en secundaire emoties. Als er iets gebeurt wat je emotioneel raakt komt het binnen bij je kinddeel. De primaire emotie is de allereerste emotie die zich aandient. Een primaire emotie duurt kort en is meestal na twee minuten al ‘uitgewerkt’. Meestal betreft het pijnlijke emoties zoals schrik, angst of eenzaamheid die voortkomen uit miskenning, niet gezien worden, er niet toe doen. Primaire emoties zorgen voor emotionele verwerking. Het is van belang om ze er te laten zijn.
Het kritische ouderdeel gaat zich er al snel mee bemoeien. Te herkennen aan de neiging tot afdekken, oordelen, verklaren of verantwoorden. Dat zorgt voor secundaire emoties, bijvoorbeeld boosheid gericht op de ander of op jezelf, de angst om fouten te maken, frustratie omdat iets niet lukt. Deze secundaire emoties overschaduwen de primaire emoties en kunnen (heel) lang aanhouden. Ze zijn bepaald niet helpend voor de verwerking.
Merk op dat deze vergelijking niet helemaal sluitend is. Primaire emoties hebben niet per definitie een verband met je kinddeel. In acute omstandigheden gaat deze vlieger niet altijd op. Denk maar aan de angst die je voelt als je in gevaar bent of het verdriet bij het verlies van een dierbare. In dergelijke situaties geven we onze primaire emoties gemakkelijker de ruimte. Als we er na afloop op terugblikken daarentegen…
De opmerkzame lezer heeft natuurlijk meteen door dat bovenstaande alinea is ingefluisterd door mijn kritische ouderdeel: Sampers, het moet wel hout snijden wat je zegt hè!
De volwassene in jezelf
Er huist dus een kinddeel en een kritische ouderdeel in ieder van ons. Daarnaast beschikken we ook over het volwassen deel. Dit deel staat als het ware aan de zijlijn. Als volwassen, neutrale waarnemer kun je zien wat er speelt. Het volwassen deel in je ziet het kinddeel dat geraakt wordt en het kritische ouderdeel dat reageert. Zonder oordeel heeft het begrip voor beide delen en kan het beide delen erkennen. Het volwassen deel kan ook een bewuste afweging maken; is er op dit moment in deze situatie ruimte voor de primaire emoties? Zo niet, op welke manier en op welk moment kan ik deze dan de aandacht geven die nodig is voor de verwerking? Het volwassen deel, schat de situatie in en maakt een gezonde keuze hoe te reageren. Een beetje zoals we dat als buitenstaander doen wanneer er bij iemand anders iets speelt. Dat herken je vast wel: als het over iemand anders gaat is het altijd gemakkelijker om de kluwen te ontrafelen.
Inchecken
Geef je volwassen deel de ruimte om te ontdekken wat er door je heengaat. Aan emoties, gevoelens en gedachten (die weer gevoelens veroorzaken). Hartstikke leuk, zul je misschien zeggen, maar hoe doe ik dat dan? Het antwoord daarop is even simpel als dat het misschien ook wel uitdagend voor je kan zijn. Om meer grip te krijgen op wat je voelt is het nodig om in eerste instantie bewust regelmatig in te checken bij jezelf. Het vraagt om de stilte in jezelf op te zoeken. Dat is overigens iets waar je kritische ouderdeel van alles van kan vinden. Bijvoorbeeld dat stilstand achteruitgang is en dat je wel iets nuttigs moet doen. Neem dat dan waar en erken dat deel. Laat het je alleen niet meevoeren. Neem vanuit je neutrale positie waar wat er zich in jou aandient en verder nog even niks.
Nu weet ik dat het voor de echte wandelende hoofden onder ons een hele opgave kan zijn om iets te voelen. Start dan met zintuiglijk waarnemen. Ga zitten op een rustige plek, sluit het zintuig zien even uit door je ogen te sluiten en neem waar wat je hoort, ruikt, proeft en via je huid voelt. Je gedachten dwalen misschien af, maar zodra je je daarvan bewust wordt maak je de keuze om je aandacht weer naar je zintuigen te brengen. Een volgende stap kan zijn om je lichaam te scannen; maak met je aandacht een reisje door je lichaam en ervaar welke sensaties er zijn. Ervaar je ergens spanning of een pijntje? Neem het waar, zonder er iets aan te willen veranderen. Oefening baart kunst. Ook je gedachten en emoties kun je op deze manier gaan waarnemen. De kluwen ontwarren is niet iets wat je in één keer doet. Help jezelf stap voor stap dichter bij je gevoel te komen (wat er dus wel degelijk is ;-)).
Je hoeft dit niet alleen te doen. Als je voelt (;-)) dat je hierbij wel een externe neutrale waarnemer kunt gebruiken dan ben je van harte welkom voor een vrijblijvende sessie. Of we daarna met elkaar verder gaan hangt af van of we allebei een ‘ja’ voelen.
Plan hier je afspraak voor een gratis sessie. Je kunt natuurlijk ook persoonlijk contact opnemen.
0 Reacties