Succes en geluk: de misvatting van de aankomst

Als eenmaal…
Als ik eenmaal ben afgestudeerd en ik heb een baan dan zal ik niet meer zo hoeven te ploeteren.
Als we eenmaal getrouwd zijn dan weet ik zeker dat het goed zit met deze relatie.
Als de kinderen op de middelbare school zitten / het huis uit zijn, dan heb ik tijd voor mezelf
Als ik eenmaal een andere baan heb dan zal ik de waardering krijgen die ik verdien
Als ik eenmaal die behandeling heb ondergaan dan kan ik weer functioneren zoals ik wil
Als ik dit project eenmaal heb afgerond dan komt werk en privé weer in balans
Als ik die wedstrijd eenmaal gewonnen heb dan zien ze me wel staan
Als ik eenmaal genoeg geld heb dan kan ik een huis kopen waar ik gelukkig kan zijn

Doelen realiseren als sleutel tot geluk?

Prestaties leveren en persoonlijk succes zijn de sleutels tot geluk. Deze overtuiging was al diepgeworteld in ons en is nog steeds de boodschap die kinderen van nu meekrijgen. Misschien wel meer dan ooit, met al dat Insta-geluk waar ze dagelijks mee geconfronteerd worden.

Het is niet zo vreemd dat mensen zichzelf doelen stellen. Iets hebben om naartoe te werken werkt motiverend en het stimuleert je op in ontwikkeling te blijven. Niets mis mee. Het wordt zelfs behoorlijk gewaardeerd in onze doelgerichte samenleving.

We stellen doelen waarvan we de verwachting hebben dat als we ze eenmaal bereikt hebben, we gelukkig(er) zullen zijn. We hangen met andere woorden nogal een resultaatverwachting aan deze doelen. Daar zit het addertje onder het gras. Het bereiken van het doel geeft weliswaar een gevoel van euforie, maar vaak is dat van korte duur. Het euforische gevoel kan zomaar worden ingehaald door een gevoel van teleurstelling, desillusie of zelfs neerslachtigheid.

Het doel bereiken blijkt niet te leiden tot blijvend geluk.

Arrival fallacy

Dit wordt wel de arrival fallacy genoemd, wat je zou kunnen vertalen als de misvatting van de aankomst of aankomstdrogreden. De term is afkomstig van Tal Ben-Sharar, expert in positieve psychologie en docent aan de universiteit van Harvard.

Aankomstdrogreden is de illusie dat als we eenmaal ons doel
of onze bestemming hebben bereikt,
we blijvend geluk zullen ervaren.

Uitgangspunt is het idee dat je tijdens het toewerken naar een doel de verwachting ontwikkelt dat je het ook daadwerkelijk zult bereiken. Daarmee worden beloningscentra in de hersenen al actief in de aanloop naar het bereiken van het doel toe. Je ervaart als het ware de beloning al en als dan het moment van het bereiken van het doel daadwerkelijk daar is blijkt dit minder bevredigend dan verwacht. Als we dit te veel doen worden we de hond die maar achter de worst blijft aanrennen. Oftewel, dan hechten we ons aan de onbereikbare illusie van perfectie. Elke keer dat we iets nastreven waarvan we hopen dat het ons gelukkig zal maken en dat telkens weer op een teleurstelling uitdraait worden we zelfs ongelukkiger.

En hoe ongelukkiger we worden hoe harder we geluk gaan nastreven. Geluk dat we denken te vinden in externe zaken, zoals prestaties of materiële zaken. Bovendien loert er altijd weer een volgend doel; eenmaal het doel bereikt kan het nog beter, groter, meer… Zo worden we dus honden die niet alleen achter die worst aan blijven rennen, maar dat ook nog eens steeds in het hetzelfde kringetje. Het pad slijt als het ware steeds dieper uit en het wordt alsmaar moeilijker om een andere route te nemen.

Dat is waarom ik niet graag doelen stel en toch ook weer wel

Als je me al wat langer volgt of klant bent dan heb je me vast al eens horen zeggen dat ik niet graag werk met doelstellingen. Alle aandacht die komt te liggen op de eindstreep en daarmee de resultaatverwachting tot grote hoogte aanwakkert kan ook averechts werken. Destructief zelfs. Want: doel niet bereikt staat gelijk aan mislukt. Hetgeen weer voeding is voor de zelfondermijnende overtuiging: ik doe het niet goed / kan het niet of iets in dat straatje. Niet echt positieve psychologie dus. Toch zet ik wel graag een stip aan de horizon en onderzoek ik met mijn klanten altijd wat ze willen bereiken. In veel gevallen komt er in eerste instantie een antwoord waaruit blijkt wat ze niet willen. Ze noemen iets waar ze vanaf willen. En ergens vandaan willen kost altijd meer energie dan je aandacht richten op waar je naartoe wilt.

Het is een mechanisme wat er ook heel gemakkelijk insluipt bij het stellen van doelen waarbij de misvatting van de aankomst van toepassing is. We willen genezen van stress, onrust, pijn, verdriet enzovoort en onbewust zoeken we dat in een (extern) doel. Het is een wijdverbreide misvatting dat externe successen zoals geld, status, hoog opklimmen of topprestaties leveren ons gelukkig maken. Uit onderzoek blijkt dat deze factoren niet doorslaggevend zijn voor het ervaren van geluk. In elk geval niet op de lange termijn. Wat bewezen is dat wel bijdraagt aan levensgeluk is het ervaren van zinvolle relaties met anderen, het ervaren van kleine overwinningen in het dagelijks leven, het los kunnen laten van ongemakken en irritaties en aandacht geven aan simpele dingen.

Het cliché van de reis en de bestemming

Hoe cliché het dus ook klinkt; het gaat om de reis waarin je stapjes zet en lessen leert. Niet om de bestemming. Geef dus aandacht aan die reis. Besef dat alle ingrediënten om op dit moment gelukkig te zijn aanwezig zijn. Geluk kun je alleen in het nu ervaren. Je weet nu nog niet wat jou over een (of meerdere) jaren gelukkig maakt. Wat je wel weet is waar je op dit moment blij van wordt. Dat kan ook van een vooruitzicht zijn, maar het gevoel is er nu.

Met het stellen van doelen is dus ook niks mis. Doe het wel op een gezonder manier. De volgende tips en overwegingen kunnen je daarbij helpen.

• Vraag je bij het stellen van een doel af wat jouw innerlijke doel erachter is. Hoe draagt dat grote doel bij aan jouw ontwikkeling als mens? Wat levert het je werkelijk op? Wat is jouw ‘waarom’?
• Focus op het proces (de reis). Wat kun (en ga) je dagelijks doen? Geef daar je commitment aan en merk de overwinningen op die je boekt. Sta daar bij stil en geniet ervan.
• Wees aanwezig in het moment. Doe wat je doet met aandacht.
• Check regelmatig in bij jezelf: wanneer heb ik het meest het gevoel dat ik leef? Draagt wat ik nu doe bij aan dat gevoel?
• Stel jezelf regelmatig de vraag: waar ben ik vandaag dankbaar voor?

Een organisch proces

Wees je er ook van bewust dat succes en geluk organisch zijn. Het gaat om de beleving. Die is niet alleen voor iedereen anders (wat maar weer eens onderstreept dat het niet te halen is in wat door de samenleving wordt gedefinieerd als maatstaven voor succes), maar verschilt ook in verschillende fasen van het leven. Behoeften, wensen en ambities veranderen door de jaren heen. Het doel wat je jezelf rond je 25e stelde past je rond je 40e mogelijk helemaal niet meer. Definieer dus jouw eigen stip aan de horizon, blijf inchecken en houd je opties open.

Succes en geluk zijn het gevolg van doen wat écht bijdraagt aan jouw levensgeluk, je daaraan committeren, vallen, opstaan en weer doorgaan.

Komt de misvatting van de aankomst jou bekend voor? Ben je op zoek naar manieren om anders om te gaan met doelen? Maak een afspraak voor een gratis inzichtsessie en ontdek hoe ik je daarbij kan helpen.