Geen blog over goede voornemens. Daar heb je in deze eerste week van het jaar waarschijnlijk jouw buik al net zo vol van als van het kerstdiner en de oliebollen. Die je jezelf nog toestond. Want daarna… Nee, daar gingen we het dus niet over hebben. Toch is de planning van dit onderwerp niet geheel toevallig, want in zekere zin gaat het stiekem gewoon wel over voornemens. Over het veranderen van gewoontes, om precies te zijn. Geen artikel met tips en gouden bergen, wel iets over de werking van je brein en hoe je jouw brein voor jou kunt laten werken. Met dank aan het BreinCentraal Leren (BCL) Instituut, waar ik laatst weer een interessant webinar volgde over breinleren. Te waardevol om niet met je te delen.
Het brein is ontwikkelbaar
Ons brein verandert voortdurend. Niet alleen doordat het orgaan zelf in ontwikkeling is, maar ook onder invloed van hoe we in het leven staan. Wat we doen, denken en voelen zorgt voor veranderingen in het brein. Dit wordt ervaringsgerichte maakbaarheid of plasticiteit genoemd. Een gemiddeld volwassen brein heeft zo’n 86 miljard neuronen, ook wel hersencellen genoemd. Als we iets leren of ontwikkelen leggen deze neuronen als het ware paden aan waarover boodschappen worden doorgegeven. Elk neuron kan 10.000 tot 200.000 verbindingen aanmaken. Er zijn talloze ingesleten verbindingen, onze routines en gewoontes. Ook die gewoontes die je zo graag wilt veranderen en wat maar niet lukt. Het goede nieuws is dat we nog ongelooflijk veel ontwikkelpotentieel hebben om nieuwe verbindingen te leggen. Zo veel, dat we in een mensenleven slechts een deel van dat potentieel kunnen benutten. Er is eindeloos veel ruimte voor groei en ontwikkeling.
Je moet wel oefenen. Als je in de sportschool met gewichten aan de slag gaat begin je niet met 25 kilo aan elke arm. Je moet eerst je spieren trainen. Zo werkt het ook met je brein. Waarbij moet worden opgemerkt dat het afbreken van bestaande verbindingen moeilijk is voor het brein. Je kunt beter zorgen voor nieuwe verbindingen. Zo’n nieuwe verbinding leg je dus niet in één keer aan; dat vraagt om voldoende herhaling en intensiteit. Dat is waarom er altijd wordt gesproken over 40 dagen; het kost jouw brein zo’n 6 weken om een nieuwe gewoonte in te slijten.
De olifant en de berijder
Zes weken trainen dus en je nieuwe gewoonte of vaardigheid zit gebeiteld. Wat kan er misgaan?
Nog best wel wat. Jouw brein zit complexer in elkaar dan die optelsom van neuronen en verbindingen. Er zijn bewuste en onbewuste processen gaande. Het besluit bijvoorbeeld om een nieuwe gewoonte te gaan trainen nemen we bewust. Vervolgens vinden er allerlei onbewuste processen plaats die dat bewuste en zo verstandige besluit een spaak in de wielen komen steken. Het BCL hanteert hiervoor de metafoor van de olifant en de berijder.
Het denkbrein: de berijder
De berijder staat voor het bewuste, rationele brein. Het verstandige denken waar in onze samenleving zoveel waarde aan wordt gehecht. De ratio, die zelfs vaak boven emoties verheven wordt. Het is immers de manager van het hoofd en stuurt ons aan. Het denkbrein is verantwoordelijk voor plannen, impulsbeheersing en beslissingen nemen. Of goede voornemens maken. Het geeft richting aan ons handelen. Denken we. Met datzelfde rationele brein.
Het reflexbrein: de olifant
In steeds meer wetenschappelijke studies wordt echter aangetoond dat juist de samenwerking tussen het reptielenbrein en het zoogdierenbrein veel dominanter is dan het rationele brein. Vrij vertaald zou je kunnen zeggen dat de berijder op een olifant zit. Die staat voor het onbewuste brein; emoties en geautomatiseerde onbewuste handelingen en denkpatronen. De olifant is heel sterk en loopt naar wat aantrekkelijk is of weg van wat pijnlijk is. De olifant wil met andere woorden pijn vermijden en direct plezier en bevrediging beleven. Het reptielenbrein speelt daarbij een belangrijke rol als opslagplaats van emotionele gebeurtenissen; wat ooit pijnlijk was wil de olifant heel hard vermijden en wat plezier geeft is onweerstaanbaar. Aantrekkelijk voor de olifant is ook wat bekend is; zoals gewoontes en denkpatronen die diep zijn ingesleten.
De olifant weet instinctief wanneer er gevaar dreigt en wanneer het dus nodig is om te vechten of te vluchten. In geval van direct levensgevaar. Het probleem is dat de berijder de olifant nogal vaak overtuigt dat er gevaar dreigt. Ook dan slaat de olifant op hol, terwijl er in de huidige situatie geen sprake is van noodzaak om te vechten of te vluchten. Je verkeert immers niet direct in levensgevaar als je een deadline niet haalt of dat berichtje niet direct beantwoordt.
De berijder kan een goed plan bedenken en de route bepalen, als de olifant eenmaal een richting op beweegt dan kost het de berijder veel bewuste en gerichte aandacht om de olifant in de hand te houden. Dat is slopend voor de berijder. Dat is ook wat er gebeurt als je puur op wilskracht je gewoontes en routines probeert te veranderen; op een gegeven moment raakt je berijder uitgeput.
Het pauzebrein: de oase
Het systeem dat kan helpen om een einde te maken aan de dollemansrit is het pauzebrein. Ook wel het archiverend brein genoemd. De berijder, die, zoals we hierboven hebben gezien, tot uitputting toe zijn best aan het doen is om de olifant te temmen, móet af en toe naar de oase om bij te tanken. Die berijder denkt dat pauze nemen gelijk staat aan niets doen en dus niet nuttig bezig zijn. Niets is minder waar. Het brein heeft een actief pauzenetwerk.
Als dit deel van het brein actief is, wordt je lijf opgeladen om later weer actief te kunnen zijn. Het zorgt er dus voor dat in rust je hartslag zakt, je bloeddruk daalt, je spieren en organen voldoende zuurstof krijgen en de productie van adrenaline stopt. Je brein heeft dan tijd om alle informatie die binnen is gekomen te verwerken, nieuwe verbanden te leggen en creatieve oplossingen te vinden. Het is niet voor niks dat de beste ideeën of oplossingen opkomen onder de douche of tijdens een wandeling. Tijdens de pauze is je brein dus heel goed bezig. En hard aan het werk.
Wil je bewuste keuzes maken en voorkomen dat jouw berijder uitgeput raakt en/of jouw olifant op hol slaat? Laat ze samenwerken. Trap tijdig op de rem om aan te kunnen leggen bij de oase voor pauze en suddertijd. Zodat je daarna bewust je koers kunt uitzetten, je aandacht op de weg kunt houden (focus) en je klus kunt klaren. Neem dan op tijd en voldoende pauze om fris aan het volgende te kunnen beginnen. Een nieuwe gewoonte aanleren? Verdeel het in stapjes en blijf dit proces herhalen.
Welke nieuwe verbindingen leg jij in 2023?
Wil je hiermee samen aan de slag met een professioneel coach? Kom dan eens langs voor een gratis sessie; ik help je graag om jouw weg te vinden.
0 reacties