Ik zit me er ter plekke schuldig aan te maken. Of eigenlijk niet meer, want door het typen van deze eerste regels ben ik gestopt met waar ik vandaag over schrijf: uitstelgedrag. Al een paar dagen roept het stemmetje in mijn hoofd dat het tijd is voor een nieuw blog. En dat ik daar mooi de tijd voor heb (inmiddels hád) in de dagen na mijn staaroperatie waarin ik verder niks gepland had. Maar ja, die dagen waren ook nog mijn vakantiedagen, dus ik hoefde me nog niet met werk bezig te gaan houden. Er waren nog zoveel andere leuke dingen om de laatste vakantiedagen mee te vullen. Niet allemaal haalbaar vanwege het herstel, maar de meevallers: 1) op dag 2 na de operatie kon ik weer lezen, en 2) de voorspelde regendagen bleken lang niet zo regenachtig en zelfs behoorlijk aangenaam, maakten dat mijn voorkeur naar iets anders uitging.
Toen daar vervolgens een afzegging bijkwam voor een afspraak op mijn eerste werkdag ging mijn brein er direct mee aan de haal: dan heb ik toch nog tijd genoeg. Die tijd is vandaag en ook nu zoekt mijn brein nog naar uitvluchten: ik kan best een keertje overslaan, veel mensen hebben deze week vakantie, donderdag is het Hemelvaartsdag en dan heeft bijna iedereen vrij, dus wie gaat er dan mijn artikel lezen? En zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan met mezelf saboteren. Daar ga ik me niet beter door voelen, weet ik uit ervaring.
Dus hup, aan de slag. De dopamine moet nog een beetje gaan werken, maar dat komt wel. Mezelf door de molen halen op basis van wat ik hieronder schrijf helpt al. Mogelijk is dat voor jou ook een motivatie om het verder lezen niet uit stellen.
Want in een wereld waarin we continu worden blootgesteld aan afleidingen en prikkels, is het geen wonder dat uitstelgedrag een veelvoorkomend fenomeen is. Of het nu gaat om het uitstellen van belangrijke taken op het werk, het uitstellen van een gezonde levensstijl, of het uitstellen van persoonlijke doelen, je herkent vast wel de verleiding om dingen uit te stellen. Maar wat drijft ons eigenlijk om dit te doen? En belangrijker nog, hoe kunnen we dit doorbreken?
Vermijden of ligt de beloning te ver weg?
Psychologen hebben verschillende theorieën ontwikkeld om uitstelgedrag te verklaren. Eén van de meest bekende is de procrastinatie-vermijdingshypothese, die stelt dat mensen uitstellen om negatieve emoties te vermijden die geassocieerd worden met de taak die ze moeten uitvoeren. Deze negatieve emoties kunnen variëren van angst voor falen tot verveling.
Een andere theorie, de tijdshorizonhypothese, suggereert dat mensen de neiging hebben om taken uit te stellen wanneer de beloning of consequentie van die taak ver in de toekomst ligt. Met andere woorden, als de gevolgen van uitstel niet onmiddellijk voelbaar zijn, zijn we meer geneigd om de taak uit te stellen.
Neurobiologische verklaring voor uitstelgedrag
Onderzoek toont aan dat uitstelgedrag niet alleen het gevolg is van een gebrek aan wilskracht of discipline, maar ook een neurobiologische component heeft. Een belangrijk hersengebied dat betrokken is bij uitstelgedrag is de prefrontale cortex. De prefrontale cortex is verantwoordelijk voor cognitieve controle, planningsvaardigheden en impulsbeheersing.
De één is er vatbaarder voor dan de ander
Studies hebben aangetoond dat mensen die vatbaar zijn voor uitstelgedrag vaak lagere activiteit vertonen in de prefrontale cortex wanneer ze worden geconfronteerd met taken die zelfcontrole vereisen. Deze verminderde activiteit kan leiden tot moeilijkheden bij het plannen en organiseren van taken, evenals bij het weerstaan van impulsen om taken uit te stellen.
Daarnaast is er ook bewijs dat de neurotransmitter dopamine een rol speelt bij uitstelgedrag. Dopamine is betrokken bij beloningsgericht gedrag en motivatie. Mensen die vatbaar zijn voor uitstelgedrag vertonen mogelijk lagere niveaus van dopamine in de beloningscircuits van de hersenen, wat kan leiden tot een verminderde motivatie om taken uit te voeren.
Ook deze factoren zijn van invloed
Hoewel neurobiologie een rol speelt bij uitstelgedrag, zijn er ook verschillende psychologische en omgevingsfactoren die de vatbaarheid voor uitstelgedrag beïnvloeden. Deze factoren kunnen zijn:
Mensen met bepaalde persoonlijkheidstrekken, zoals perfectionisme, angst voor falen of een neiging tot impulsiviteit, zijn mogelijk meer vatbaar voor uitstelgedrag.
Aanhoudende stress kan leiden tot een verminderde capaciteit voor zelfcontrole en planning, waardoor mensen eerder geneigd zijn taken uit te stellen.
Factoren zoals de beschikbaarheid van afleidingen, sociale druk en beloningsstructuren op het werk of in de samenleving kunnen ook de neiging tot uitstelgedrag beïnvloeden.
De vraag bij bovengenoemde factoren is de kip-ei vraag. Als jouw brein bijvoorbeeld minder dopamine aanmaakt waardoor je moeite hebt met plannen en last van uitstelgedrag dan kan dat leiden tot een verhoogd stressniveau. Andersom zorgt chronische stress er ook voor dat jouw brein minder dopamine aanmaakt en je prefrontale cortex zijn werk niet meer naar behoren doet, waardoor je geen overzicht hebt, niet meer weet waar te beginnen en sneller op zoek gaat naar afleidingen.
Hoe overwin je uitstelgedrag?
Hoewel de oorzaak van uitstelgedrag diepgeworteld kan zijn, zijn er altijd stappen mogelijk om het te overwinnen.
Begin met een stukje zelfonderzoek
Identificeer de redenen achter je uitstelgedrag. Wat is het bij jou? Herken je uitstelgedrag al heel je leven of is het iets van de laatste tijd? Dat is belangrijke informatie. Ben je bang om te falen? Vind je de taak gewoon niet leuk? Door je motivaties te begrijpen, kun je gerichter aan oplossingen werken. Ik heb het al vaak gezegd: wat voor de één werkt, werkt mogelijk voor de ander helemaal niet.
De kikker slikken; een dopaminekick?
Je kent vast wel de gouwe ouwe time management techniek ‘slik de kikker’: doe ’s ochtends eerst datgene waar je het meest tegenop ziet, dan heb je het ergste voor de dag maar vast gehad. Het idee is dat de dopamine al begint te stromen zodra je je voorstelt dat je die kikker verorberd hebt en dat je in beweging zet. Maar wat nou als er bij jou geen greintje dopamine vrijkomt? Wat nou als je angst om fouten te maken zo groot is dat die alles overschaduwt? Dan werkt die kikker slikken dus niet voor jou. Misschien werkt het dan voor jou juist beter om eerst iets te doen waar je wel een voldaan gevoel bij krijgt. Is die kikker een onverteerbaar groot monster waarvan het nu voelt dat je dat nooit of te nimmer zult kunnen slikken? Dan is het zinvoller om op zoek te gaan naar de achterliggende oorzaak.
Natuurlijk zijn er universele principes aan te geven die kunnen helpen bij het overwinnen van uitstelgedrag.
Stel realistische doelen: Ja, daar is ie weer. Wat het onderwerp van het blog ook is, dit is een bijna altijd passende tip. Soms stel je taken uit omdat ze te overweldigend lijken. Door je doelen op te breken in kleinere, haalbare stappen, wordt de taak minder ontmoedigend en ben je eerder geneigd om eraan te beginnen. De dopamine kan dan eerder gaan stromen.
Elimineer afleidingen: Identificeer de afleidingen die je van je taken afhouden en probeer ze zoveel mogelijk te elimineren. Dit kan betekenen dat je je telefoon opzij legt, een rustige werkruimte creëert of bepaalde websites blokkeert tijdens het werken.
Beloon jezelf: Stel beloningen in voor jezelf nadat je een taak hebt voltooid. Dit kan variëren van een korte pauze tot iets waar je echt van geniet, zoals een lekkere maaltijd of een avondje uit. Wissel inspanning in elk geval af met ontspanning.
Ontwikkel een routine: Door een consistente routine te ontwikkelen, kun je de kans op uitstelgedrag verminderen. Plan specifieke tijden in voor het uitvoeren van taken en houd je zoveel mogelijk aan je schema. Mij helpt dus de mezelf opgelegde stok achter de deur van elke twee weken een blog publiceren. Ook al zal niemand me er een standje voor geven als ik het niet doe, het werkt stimulerend.
Uitstelgedrag is dus een complex fenomeen met zowel psychologische als neurobiologische oorzaken. Het kan zeker niet zomaar worden afgedaan met ‘schouders eronder en gewoon doen’. Door een beter begrip van welke mechanismen bij jou in werking gaan kun je effectieve strategieën ontwikkelen om ermee om te gaan. Wil je dat ik met je meekijk? Je bent van harte welkom voor een vrijblijvende kennismaking.
0 Reacties