Heb jij er ook zo één? Zo’n innerlijk stemmetje dat je steeds maar weer zegt wat je moet doen, terwijl je eigenlijk een andere behoefte hebt? Herken je bijvoorbeeld één of meerdere van de volgende boodschappen?
- Je moet altijd voor een ander klaar staan
- Je moet eerst alles op orde hebben
- Het is zwak om je kwetsbaar op te stellen
- Je hebt het aan jezelf te danken dat…
- Even een tandje bijzetten, want het moet wel af
- Je moet het zelf kunnen
- Je moet succesvol zijn
- Het is egoïstisch om…
- Je mag niet uit de toon vallen
En zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan. Je herkent er vast wel iets in. Iedereen heeft zo’n innerlijk stemmetje dat je bij tijd en wijle aanspoort om iets te doen of juist niet te doen. Een stemmetje dat heel helpend kan zijn. Of toch op zijn minst ooit helpend is geweest. Maar wat ook superirritant kan worden. Waar je behoorlijk last van kunt krijgen. Omdat het je zoveel energie kost als je blijft doen wat dat stemmetje je inschreeuwt (want fluisteren kun je het in die fase niet meer noemen). Je wil het niet, maar het lijkt wel een verslaving.
Als dat voor jou geldt, lees dan vooral verder. Waarschijnlijk wil je dat irritante stemmetje wel kwijt. Mogelijk heb je al vergeefse pogingen gedaan om het weg te stoppen. Hoe harder je dat probeert, des harder lijkt ‘ie te gaan roepen. Of niet? Het slechte nieuws is dat je niet van dat stemmetje af gaat komen. Dat proberen is als een bal onder water houden; je stopt er veel energie in om die bal onder te houden, maar vroeg of laat floept ‘ie toch omhoog. Er is ook goed nieuws: je mag stoppen met je verzetten tegen dat stemmetje en het anders gaan bekijken.
Innerlijke saboteur, of?
Je zou die stem je innerlijke saboteur kunnen noemen. Je wilt bijvoorbeeld tijd voor jezelf nemen, maar de stem saboteert je met één van bovenstaande uitspraken. Toch zit er ook iets goeds achter. De stem wil je weghouden bij iets wat pijnlijk voor je is en biedt je in die zin dus bescherming. Secundaire winst noemen we dat. Je hoeft dat pijnlijke niet aan te gaan door bijvoorbeeld al je aandacht op een ander te richten, even een tandje bij te zetten, je aan te passen, te bewijzen dat je het allemaal wel kan of boos te worden op die ander. Je aandacht gaat naar de situatie op dat moment, al naargelang in combinatie met die andere persoon en dat stemmetje houdt je voor dat als je dat maar doet, je dan krijgt wat je verdient (aandacht, erkenning, geborgenheid, waardering, vertrouwen). De pijnlijke waarheid is dat die boodschap een illusie blijkt te zijn. Want kreeg je door dat stemmetje te volgen ooit waar je naar op zoek was? Als je echt eerlijk bent?
Overlevingsmechanismen
Die stem is ooit geactiveerd toen de boodschap die deze afgeeft ook actueel was. Els van Steijn, bekend van haar boek “De Fontein: vind je plek” beschrijft hoe onze innerlijke overlevingsmechanismen vaak ontstaan in onze kindertijd als reactie op moeilijke situaties en omstandigheden. Volgens van Steijn zijn deze mechanismen diepgewortelde gedragingen en denkpatronen die ons destijds hielpen om te gaan met pijn, angst of stress. Innerlijke overlevingsmechanismen ontstaan als gevolg van onbalans in de familie- of systeemdynamiek. Als kind willen we instinctief bij onze familie horen en voelen we ons verantwoordelijk voor het welzijn van onze ouders of andere gezinsleden. Wanneer we bijvoorbeeld emotioneel onbereikbare ouders hebben, gaan we strategieën ontwikkelen om hun aandacht en liefde te krijgen, zoals altijd gehoorzaam zijn, extreem presteren of juist heel stil en onzichtbaar worden. Zo vertelde een klant mij bijvoorbeeld hoe haar moeder vroeger tegen haar zei: ‘als je niet lief bent voor mij dan doe ik je weg’. Letterlijk. Hoewel we het pijnlijke voelen kunnen we, als volwassene daarnaar kijkend, begrijpen we dat je dan als kind geen andere optie hebt dan lief te zijn.
Deze klant heeft een stemmetje ontwikkeld dat haar de boodschap meegeeft dat ze lief moet zijn voor de ander. Dan mag ze er immers zijn. Een mechanisme dat haar heeft geholpen om de pijnlijke waarheid (namelijk dat haar moeder niet in staat was om onvoorwaardelijk van haar te houden dan wel de liefde voor haar kind te tonen) niet te hoeven voelen. Het heeft haar geholpen om te overleven.
Wat ooit effectief was
Deze patronen kunnen effectief zijn in onze jeugd, maar kunnen ons als volwassenen belemmeren in onze persoonlijke groei en relaties. Daarom noemen we het de innerlijke saboteur, maar je zou het ook je overlever kunnen noemen. Dat klinkt een stuk vriendelijker, wat vooral fijn is voor degenen die kritisch op zichzelf achterom kijken. Die overlever brengt ook altijd mooie kwaliteiten met zich mee. In het geval van mijn klant bijvoorbeeld dat ze heel sensitief is en goed aanvoelt wat de ander nodig heeft. De valkuil is alleen geworden dat ze ook de neiging heeft om altijd voor de ander te gaan zorgen en haar eigen behoeften ver weg te stoppen en daarmee ver over haar grenzen te (laten) gaan. Hierdoor komen haar kwaliteiten niet meer goed tot hun recht.
Door je bewust te worden van deze mechanismen en de onderliggende dynamiek, kun je jezelf beter begrijpen en stap voor stap bevrijden van belemmerende patronen en ontdekken hoe jouw kwaliteiten (weer) tot hun recht kunnen komen.
Het verband tussen relaties en persoonlijke groei
Hiervoor maak ik ook een uitstapje naar het werk van Hannah Cuppen. Zij is bekend van haar werk over bindings- en verlatingsangst en stelt dat aan deze relationele issues eveneens diepgewortelde mechanismen ten grondslag liggen. Cuppen biedt concrete stappen om de dynamiek van innerlijke overlevingsmechanismen te doorbreken en een gezonde, helende beweging te bevorderen. Ze benadrukt het belang van het erkennen en doorvoelen van oude pijn en het versterken van het gezonde deel van jezelf.
De verticale beweging
Cuppen introduceert het concept van de verticale beweging, waarbij je de verbinding met jezelf herstelt door naar binnen te keren en contact te maken met je eigen emoties, behoeften en verlangens. Dit proces begint vaak met zelfreflectie en bewustwording, waarbij je stil staat bij je innerlijke wereld en ruimte creëert om te voelen wat er werkelijk in je omgaat. Het erkennen van deze gevoelens, zonder oordeel, is een eerste stap naar heling. Pas als je ‘verticaal’ in verbinding bent met jezelf kun je je ‘horizontaal’ verbinden met de ander.
Een essentieel onderdeel van haar aanpak is het ontmaskeren van de innerlijke saboteur, dat deel van jezelf dat je tegenwerkt en je terughoudt in je groei. Deze saboteur kan zich manifesteren als innerlijke kritiek, twijfel of zelfondermijning. Door deze stem te herkennen en te begrijpen waar deze vandaan komt – vaak een reactie op vroegere ervaringen en pijn – kun je deze geleidelijk loslaten en vervangen door compassie en zelfacceptatie.
Loskomen van de binding (met je ouders)
Daarnaast legt Cuppen veel nadruk op het loskomen van de binding met je ouders. Dit betekent niet dat je de relatie met je ouders verbreekt, maar dat je de emotionele lading en verwachtingen die je als kind op hen hebt geprojecteerd, loslaat. Dit kan door innerlijk werk zoals visualisaties en gesprekken met een coach of therapeut waarin je jezelf toestaat om te zien dat je als volwassene zelf verantwoordelijk bent voor je welzijn. Dit proces helpt je om jezelf als een autonoom individu te zien, vrij van de oude rollen en dynamieken die je als kind hebt aangenomen.
Een vervullender leven
Deze beweging vraagt om geduld en doorzettingsvermogen. Het gaat om het vinden van een balans tussen het omarmen van je kwetsbaarheid en het versterken van je gezonde deel. Door je bewust te worden van de dynamieken die je in de greep houden en actief te werken aan je innerlijke groei, kun je stap voor stap een authentieker en vervullender leven leiden, vrij van de beperkingen van oude overlevingsmechanismen. Een leven waarin je (onder andere):
- Afgestemd bent op jezelf, ook als je in contact bent met de ander
- Eigenwaarde en zelfvertrouwen voelt
- Verantwoordelijkheid draagt voor je eigen gevoelens
- Veiligheid in jezelf ervaart
- Gezonde grenzen kunt stellen
- Er balans is in geven en nemen
Voel jij daarvoor? Begin dan met onderzoeken waar het stemmetje je vandaan probeert te houden. Kun je daar wel wat hulp bij gebruiken? Je bent van harte welkom om kennis te komen maken.
Bronnen: Zoals aangegeven put ik voor dit artikel uit het gedachtegoed van zowel Els van Steijn als Hannah Cuppen, niet alleen, maar vooral uit de volgende werken:
De Fontein, vind je plek – Els van Steijn
Liefdesbang, overwin verlatingsangst en bindingsangst – Hannah Cuppen (een boek dat vooral gaat over relaties, maar meer dan interessant is voor iedereen die zichzelf beter wil leren begrijpen)
0 Reacties