Geen antwoord hebben brengt je sneller bij de oplossing

De afgelopen weken heb ik er weer aardig wat voorbij horen komen; belemmerende overtuigingen.
– Mijn diploma van toen is nu niks meer waard.
– Ik weet zeker dat het moeilijk zal worden.
– Er is voor mij echt geen manier om aan het geld voor die opleiding te komen.
– Ze nemen liever iemand van 20, ze zitten niet op een 55-jarige te wachten.
– Als ik voor mezelf kies doe ik anderen tekort.

Soms hoor ik het mezelf doen: de ander proberen te overtuigen van het tegendeel. Vooral als ik er erg op aan ga (en dat heb ik nogal eens). Tegen beter weten in.

Het antwoord is niet de oplossing

Heel bijzonder hoe dat werkt: ze komen bij mij om te horen wat er wél kan (en hoe). Als ik de mogelijkheden inzichtelijk maak gaan ze echter in de weerstand. Ze komen bij mij om antwoorden te vinden. Op levensvragen. Hún levensvragen. Los van dat ik die antwoorden niet kan geven: het antwoord is niet de oplossing.
Met enige regelmaat laat ik me verleiden om iets in de richting van een antwoord of advies te geven. Vooral als ik (te)weinig tijd heb met een klant gebeurt dat nogal eens, bijvoorbeeld in een ontwikkeladviestraject.
Juist dan worden er hele kuddes beren (beren leven niet eens in kuddes) op de weg gezet, talloze drogredenen aangevoerd om bewijs te leveren voor de oorspronkelijke overtuiging.
Verbazingwekkend?
Nee, toch niet. Het is heel normaal menselijk.

Backfire effect

Als we informatie tegenkomen die de suggestie wekt dat onze overtuiging mogelijk verkeerd is, dan voelt dat als een bedreiging. Bedreiging veroorzaakt een instinctieve vecht- of vluchtreactie. In een dreigende situatie remt rustig en diep nadenken die vecht- of vluchtreactie af; niet echt bevorderlijk voor onze overlevingskansen.
Deze instinctieve respons gaat ook in werking als de situatie niet direct levensbedreigend is. Voor zover ik weet is er nog nooit iemand gestorven aan een tegenargument. Maar het mechanisme is er dus nog en dat noemen we het backfire effect: de neiging om bewijs dat in strijd is met onze overtuigingen niet te accepteren.

Het brein gaat de strijd aan

Als we merken dat wat we zeker dachten te weten wordt bedreigd door onzekerheid zoeken we bevestiging van wat zeker leek. Dat gebeurt dus niet alleen in noodsituaties maar ook als onze visie of overtuigingen worden aangevallen. Dat roept een verscheidenheid aan negatieve emoties op.
Deze emoties hebben een negatieve invloed op het vermogen om corrigerende informatie aan te nemen. Daarom proberen we deze informatie te falsificeren of af te wijzen. Ons brein zoekt een manier om de impact van het tegensprekende bewijs te verkleinen: de bron betwisten, tegenargumenten bedenken, de oorspronkelijke houding extra kracht bijzetten of selectief de nieuwe informatie ontwijken.

Het brein haalt alle bestaande kennis, ideeën en argumenten naar boven. Doordat we daar zo geconcentreerd en selectief mee bezig zijn wordt het groter en sterker. Zo kan het ertoe leiden dat iemand nog harder gaat geloven in de overtuiging die met (steekhoudende of zelfs wetenschappelijke) argumenten wordt weerlegd.

Weet je dat wel zo zeker?

We kiezen dus vaak onbewust liever voor informatie die ons gelijk lijkt te bevestigen dan dat we onze opvattingen aan een kritische beschouwing onderwerpen. En daar ligt de sleutel.
Om antwoorden of nieuwe manieren te vinden of om gewenste veranderingen te realiseren moeten we bereid zijn om dat wat we denken te weten ter discussie te stellen en te onderzoeken.

Op het bestaande fundament kan er niet iets wezenlijk anders ontstaan

Het ongemak verdragen

Dat gaat gepaard met ongemak. Als ik mezelf op tijd betrap op de behoefte om met tegenargumenten te komen dan zie ik daarvan af en ga ik vragen stellen. Vragen naar feiten die de overtuiging bevestigen. Vaak mompelt de ander eerst iets gelezen of gehoord hebben. Of over ervaringen van anderen, die vaak meer overtuigingen dan ervaringen blijken te zijn. En al snel komt er iets als ‘het is gewoon zo’. Het ongemak is dan voelbaar. Het fundament lijkt weggeslagen.
En dat heb je te verduren: het vraagt van je om te verdragen dat je het even niet meer weet.

Immers, als je iets nieuws gaat bouwen op het bestaande fundament dan kan er niet iets wezenlijks anders ontstaan. Dan moet je het doen met de kaders die er liggen. In beton. Daar kun je dan niet buiten. Je denkt jezelf vast. Graaft jezelf steeds verder in. En raakt steeds verder van waar je naartoe wilde.
Dus als je voelt dat je nu echt een ander huis wilt bouwen (of een andere weg wilt inslaan), sta dan open voor andere ideeën, manieren en wegen. Het vraagt om anders denken. We kunnen een probleem niet oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaakt. Om Einstein maar weer eens te citeren.

 Juist het besef dat je zoveel nog niet weet geeft vrijheid en ruimte

Vrijheid

Als er een vraag is zoeken we zo snel mogelijk naar een antwoord. Is er een probleem, dan moet er zo snel mogelijk een oplossing komen. Zo zit het in ons systeem. Zeker in deze tijd. We willen een quick fix. Aan zo’n antwoord ga je je vastklampen en dan stopt het onderzoek. Dan ontdek je zeker geen nieuwe mogelijkheden.
Het verdragen van het ongemak, het oké zijn met ‘het even niet weten’, dat kan een behoorlijke uitdaging zijn. Maar wel een uitdaging die de moeite waard is. Juist de zoektocht, de bewustwording dat er nog zoveel te ontdekken valt, dat je tot nu toe slechts een heel klein deel van het spectrum belicht hebt, al dat onontgonnen gebied levert je oneindig veel op. Het schept ruimte, vrijheid, inzicht, mogelijkheden. Het geeft energie, overzicht en rust.

Wil jij een wezenlijke verandering in je leven? Ben je op zoek naar antwoorden op levensvragen?
Ben je dan bewust van het backfire effect. Vertraag en ga het onderzoek aan.
Om te ontdekken welke mogelijkheden er achter liggen.
Geen antwoord hebben brengt je zelfs sneller bij de oplossing. Die geen oplossing is, maar een weg.

Dus, ben jij bereid wat je weet ter discussie te stellen?

Vind je het fijn om daar een klankbord bij te hebben? Je bent van harte welkom voor een gratis coachgesprek.

Aanmelden voor een gratis coachgesprek kan eenvoudig via deze link.